Mewlut chawush'oghlu: “Biz uchrishishta Uyghur mesilisige bolghan sezgürlükimizni otturigha qoyduq”

Türkiye tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghlu 12-yanwar küni xitaygha qaratqan resmiy ziyariti mezgilide xitay tashqi ishlar ministiri wang yi bilen uchrashqanda Uyghur mesilisi heqqide muzakire élip barghan. Bu toghriliq xewerge türkiye axbarat wasitilirimu orun berdi. Türkiye döletlik xewer agéntliqi bolghan anatoliye xewer agéntliqining 13-yanwar künidiki xewiride, ikki döletning tashqi ishlar ministirlirining uchrishishida türkiye bilen xitay otturisidiki hemkarliqni kücheytishning imkaniyetliri, dunya we rayon xaraktérlik mesililer bolupmu “Türkiyening Uyghur türkliri mesilisige bolghan köz qarishini we bu mesilige bolghan sezgürlükini otturigha qoyghanliqi” ni yazghan. Türkiye axbaratliridiki xewerlerde türkiye tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghluning bu qétimqi xitay ziyaritide türkiyening xitay bilen bolghan tijaret, iqtisadiy jehettiki munasiwitini qandaq qilip kücheytish toghrisidimu muzakire élip bérilghanliqi yézilghan.

“Yéngi chagh géziti” ning 13-yanwar bergen xewirige qarighanda, bu hepte yeni 1-ayning 10-künidin 15-künigiche se'udi erebistan, kuweyt, oman, behreyn qatarliq döletlerning tashqi ishlar ministirliri we paris qoltuqi hemkarliq kéngishining bash katipi xitayda ziyarette bolidiken. Bu qatarda türkiye tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghluning xitaygha ziyaret élip bérishidiki meqset néme ?

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan enqerediki Uyghur tetqiqat instituti mudiri we istratégiye mutexessisi doktor erkin ekrem ependi türkiye we pars qoltuqi elliri diplomatlirining oxshash birla waqitta xitayni ziyaret qilishining xitayning ottura sherq döletlirige qaratqan siyasitining özgiridighanliqining bir bishariti ikenlikini, bu uchrishishta Uyghur mesilisiningmu küntertipke kelgenlikini otturigha qoydi.

Doktor erkin ekrem ependi xitay burundin tartip Uyghurlarning türkiy xelq ikenlikini inkar qilish siyasiti élip bériwatqanliqini, bu qétimqi uchrishishtimu mewlut chawush'oghluning “Tarixiy mesililerni sözleshtuq” déginining buningdin ibaret ikenlikini, buni hel qilishning qéyin ikenlikini otturigha qoydi.

Doktor erkin ekrem ependi mewlut chawush'oghlu bilen wang yi otturisida déyilgen sözler heqqide xitay axbarat wasitilirida élan qilin'ghan xewerler bilen türkiye otturisidiki xewerlerning oxshimaywatqanliqini, xitayning bezi geplerni yoshuruwatqanliqini, emma Uyghur mesilining ikki dölet otturisida bundin kéyinmu téximu köp kün tertipke kélidighanliqining béshariti ikenlikini ilgiri sürdi.

Yéqinqi aylarda türkiye birleshken döletler teshkilatida, islam döletliri teshkilati yighinlirida Uyghur mesilisini otturigha qoydi. Undaqta Uyghur mesilisi türkiye xitay munasiwitidiki muhim mesilisige aylandimu? istanbuldiki ibni xaldun uniwérsitéti xelq'ara munasiwetler kespining doktoranti mewlan tengriqut ependi Uyghur mesilisining türkiye-xitay munasiwitidiki muhim mesilige aylan'ghanliqini, buningdin kéyin téximu köp küntertipke kélidighanliqini otturigha qoydi.

2017-Yilidin bügünige türkiye tashqi ishlar ministiri üch qétim, tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi 2 qétim, türkiye prézidénti rejep tayyp erdoghan 3 qétim, hakimiyet béshidiki adalet we tereqqiyat partiyesi bayanatchisi ömer chelik ependi 5 qétim bayanat bérip Uyghurlarning hazirqi éghir weziyitini otturigha qoyghanidi.

Biraq, turkiye hökumiti xitayning Uyghurlargha yürgüziwatqan siyasitini “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” dep resmiy shekilde eyiblimigenidi.