Бачелет б д т дин хошлашқан, әмма уйғурларға аит доклатни елан қилмиған

Мәлум болғинидәк, б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң алий комиссари мишел бачелет 5-айниң 23-күнидин башлап хитай вә уйғур диярида елип барған зияритидә вәзиписиниң һөддисидин чиқалмиғанлиқи үчүн 8-июн күни 200 дин артуқ кишилик һоқуқ тәшкилатлири бирләшмә баянат елан қилип, мишел бачелетни истепа беришкә чақирған. Шу күни йәнә 37 нәпәр уйғур мутәхәссиси мишел бачелетқа вә б д т баш катипи антонийо гутересқа мәктуп йоллап, бу йил 8-айда 4 йиллиқ вәзипә муддити ахирлашқандин кейин, мишел бачелетни қайтидин вәзипигә сайлимаслиқни тәләп қилған. Буниң конкрет сәвәблири сүпитидә мишел бачелетниң мәғлубийәтлик зияритини, йәни хитай вә уйғур диярида елип барған зиярити җәрянида хитайниң “уйғур ирқий қирғинчилиқи” вә “инсанийәткә қарши җинайәт” лири тоғрисида униң һечқандақ нәтиҗә һасил қилалмайла қалмастин, бәлки хитайниң сахта тәшвиқатлириға дәсмайә болуп бәргәнликини тилға алғаниди.

Бу хилдики бесимлар мишел бачелетқа бирқисим ғәрб дөләтлири вә мәшһур сиясий шәхсләр тәрипидинму йүргүзүлгән. Уйғурлар тоғрисида һазирлинип бастуруп қоюлған доклатни елан қилиш тәлипи бу бесимларниң ядросидин орун алған. Мишел бачелетқа қарши чақириқлар хәлқарада ғулғула қозғаватқан бир пәйттә, 9-июн күни йәнә явропа парламенти хитайниң уйғурлар үстидин йүргүзүватқан бастурушлирини “инсанийәткә қарши җинайәт” вә “еғир ирқий қирғинчилиқ хәвпи” дәп қарар қобул қилип, б д т ни, җүмлидин мишел бачелетни йәнә бир қетим еғир бесим астида қойған. Әмма бачелет һазирға қәдәр давамлашқан бу пүткүл бесимлар алдида бешини йопурувелиш, сүкүт қилиш тәдбирини қоллинип, җаваб бериштин өзини қачурғаниди. Шундақтиму, нурғунлиған кишилик һоқуқ тәшкилатлири вә сиясий актиплар “бачелет һичболмиса вәзиписидин айрилидиған ахирқи күнләрдә уйғурларға аит доклатни елан қилиши мумкин” дегән үмидини сақлап кәлгән. Һалбуки, бу үмидму суға чилашқан. Бачелет бүгүн вәзиписидин айрилған, әмма уйғурларға даир доклатни елан қилмиған.

Җәнвәдин игилигән мәлуматимизға қариғанда, бүгүн 30-авғуст күни б д т ниң омумий йиғин залида мишел бачелетниң вәзиписидин айрилиш мурасими болуп өткән. 15 Минут хошлишиш нутқи сөзлигән бачелет йәнила уйғурлар мәсилисини тилғиму елип қоймиған вә уйғурларға аит доклат һәққидә зуванму сүрмигән. Җәнвәдин зияритимизни қобул қилған д у қ рәиси долқун әйса әпәнди, бу әһвалниң өзлирини зор дәриҗидә пәришан қилғанлиқини тилға алди.

Долқун әйса әпәнди сөзидә д у қ ниң уйғурларға аит доклатни елан қилдуруш үчүн һазирғичә б д т да елип барған паалийәтлирини қисқичә изаһлап өтти. Әмма у буниңлиқ билән бәл қоюветишкә болмайдиғанлиқини, йеңи кишилик һоқуқ алий комиссариниң бу доклатни елан қилиши үчүн давамлиқ теришчанлиқ көрситишниң зөрүрлүкини тәкитлиди.

Өз вақтида мишел бачелетни истепаға үндәш сәпәрвәрликини қозғашта асаслиқ рол ойниған мәркизи вашингтондики уйғур һәрикити тәшкилатиниң рәһбири рошән аббас ханимму бүгүн чехийә пайтәхти пирагадин зияритимизни қобул қилип, мишел бачелетниң вәзиписидин айрилиштин илгири уйғурларға аит доклатни елан қилмиғанлиқидин көп үмидсизләнгәнликини тилға алди. Рошән аббас ханим пирагада чақирилидиған “мунбәр 2000” йиғиниға қатнишиш үчүн чехийә кәлгәниди.