RFA/Erkin Tarim
Uyghur zhurnalist mirkamil qeshqerli enqerediki xitay elchisi déng ligha lagérda öltürülgen anisining foto-süritini körsetti.
12-Féwral küni xitayning enqerede turushluq bash elchisi déng li enqerediki istiratégiyelik chüshenchiler inistitutida "Xitayning wirusqa qarshi riqabiti" témisida doklat bergen.
Mezkur inistitutning mudiri proféssor, doktor memet qafqazyali ependi riyasetchilik qilghan doklat bérish yighinigha bezi döletlerning bash elchiliri, diplomatliri, parlamént ezaliri, mutexesislerlerdin bolup, köp sanda kishi ishtirak qilghan.
Xitay elchisining doklati axirlashqandin kéyin yighinning so'al-jawab qismida türkiye radiyo we téléwizye idarisining Uyghurche anglitish bölümide ishleydighan mirkamil qeshqerli xitay elchisidin ikki so'al sorighan. U ikkinchi so'alida anisining 2019-yili lagérda ölgenlikini, bu xil ölümlerning qachan'ghiche dawamlishidighanliqini sorghinida yighin'gha riyasetchilik qilghan memet qafqazyali ependi bundaq so'allarni sorashqa ruxset qilalmaydighanliqini éytip, xitay elchisini bu so'algha jawab bergüzmigen. Mirkamil qeshqerli ependi bu jeryan toghrisida melumat berdi.
Mirkamil qeshqerli ependining xitay elchisidin so'al sorashni tosqan proféssor memet qafqazyali ependi bu heqtiki ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: "Mirkamil qeshqerli ependi birinchi so'alida xitay elchisige jaza lagérlirini qachan étiwétisiler? dédi, ikkinchi so'alida anam lagérda wapat boldi, dédi men birnerse démidim. Bu jeryanda yanchuqidin foto-süret chiqiriwatqanliqini kördüm. Néme chiqiridighanliqini bilelmidim, qéyin bir ehwalda qaldim, undaq qilmang, bu bolmidi dédim. Xitay elchisi Uyghurlar toghrisida mexsus doklat béridighanliqigha wede berdi. U waqitta so'al soranglar dep so'aligha jawab bergüzmidim. Bashqa ademning so'aligha ötüp kettuq. Men yighin bashlashtin burun wuxen wirusidin bashqa témilarda so'al sorashqa bolmaydu dégen idim."
Bu weqe yüz bergendin kéyin mirkamil qeshqerli ependi bu heqte ijtima'iy taratqularda yazma yézip tarqatqan bolup, türkiyede qattiq ghulghula peyda qildi. Köp sandiki türkler xitay Uyghurlargha éghir bésim siyasiti yürgüzüwatqan peytte memet qafjaziyalining Uyghurlar xitay elchisidin sorighan so'algha jawab bergüzmigenlikini qattiq eyiblidi. Bularni oqughan proféssor doktor memet qafqazyali ependi 13-féwral küni mirkamil ependini ishxanisigha chaqirip ijtima'iy taratqularda bir tüzitish kirgüzüshini telep qilghan. Mirkamil uning telipige bina'en qayta bayanat élan qilghanliqini éytti.
Mirkamil qeshqerli ependi xitay elchisi déng lining doklat bérish yighinigha köp sanda diplomat qatnashqanliqini, wu xen wirusi chiqqandin kéyin küntertiptin chüshüp qalghan jaza lagérliri mesilisini yene bir qétim küntertipke élip kelgenlikini, meqsitige yetkenlikini bayan qildi.
Enqerediki istiratégiyelik chüshenchiler inistituti 2009-yili qurulghan bolup, hazirghiche köp qétim xitay we Uyghurlar toghrisida doklat bérish yighini ötküzdi we inistitut rehberliri xitay hökümitining teklipige bina'en bir qanche qétim xitaygha ziyaret élip bardi.
