Mishél bachélét éghir sinaqqa, müshkül imtahan'gha duch kelgen

Xitay hökümet taratquliridin melum bolushiche, Uyghur diyaridiki “Her millet xelqi” mishél bachélétqa mektup yollap, “Amérika hem gherbtiki xitaygha qarshi küchlerning hujumi we töhmetlirige ghezeplirini bildürgen.”

Xitay xelqara radiyo istansisining 8 - ayning 9 - künidiki portigalche anglitishidin melum bolushiche, Uyghur diyarida “Her millet xelqi” ning mishél bachélétqa mektup yollash seperwerliki qozghalghan.

Xewerde éytilishiche, Uyghur diyaridiki “Her millet xelqi” b d t kishilik hoquq kéngishining wezipisidin ayrilish aldidiki aliy komissari mishél bachélétqa bes - beste mektuplar yollap, özlirining “Emeliy kechürmishlirini we shinjangning heqiqiy ehwalini bayan qilip, amérika hem gherbtiki xitaygha qarshi küchlerning hujumi we töhmetlirige bolghan ghezep - nepretlirini bildürgen”. Ular xetliride mishél bachéléttin “Özlirining awazigha qulaq sélishini, pikirlirige hörmet qilishini, shinjangning kishilik hoquq weziyitini obyéktip we adil bahalashni” telep qilghan.

“Shinjangdiki her millet wekilliri b d t kishilik hoquq kéngishining aliy komisarigha mektup yollidi” namliq bu xewerde bayan qilinishiche, bu atalmish “Her millet xelqi” ning mishél bachélétqa yollighan mektuplirida “Zorawanliq we térrorluqning ziyankeshlikige uchrighan nurghunlighan kishiler özlirining azap - oqubetlirini sherhiyilep bergen”. Beziliri “Qayta terbiyelesh merkizide oqush püttürüp chiqqandin kéyinki bextiyar hayatini teswirlep, qayta terbiyelesh merkizining shara'itining intayin yaxshiliqini, yataq we tamaqning heqsizliqini, ‛mejburiy emgek‚ deydighan nersining mewjut emeslikini chüshendürgen.”

B d t kishilik hoquq kéngishining aliy komissari mishél bachélétqa élxet arqiliq yollan'ghan bu mektuplarda yene “Shinjangda diniy itiqad erkinlikining qanun boyiche kapaletkle ige ikenliki, barliq yerlik milletlerning ésil en'eniwi medeniyitini qézish, warisliq qilish we uni qoghdashning yolgha qoyuluwatqanliqi” mu teswirlen'gen bolup, mektupta “Bu yil 5 - ayning axiri mishél bachélét shinjangni ziyaret qilghanda, rayondiki her sahe kishiler bilen keng we chungqur söhbetleshti hemde rayonning ténichliqi we muqimliqini öz közi bilen kördi,” déyilgen.

Melum bolghinidek, aldinqi ayning axirliri xitaydiki atalmish “923 Ammiwi teshkilat” birleshme ochuq xet élan qilip, mishél bachélétni Uyghurlar heqqidiki doklatni élan qilmasliqqa chaqirghan hemde Uyghurlar toghrisidiki bu doklatni “Saxta we xitaygha qarshi küchlerning yalghan guwahliqliri bilen tolghan” dep eyibligen idi. Mishél bachélét wezipisidin ayrilidighan'gha yene 21 kün waqit qalghanda, xitay hökümiti Uyghur diyaridiki “Her millet xelqi” ni seperwerlikke keltürüp, mishél bachélétqa mektup ewetküzüshke bashlighan.

Xitayning bunche köp atalmish “Her millet xelqi” ni seperwer qilip, mishél bachélétqa bunche jiddiy mektup yollatquzishidiki asasliq seweb néme?

Merkizi washin'gtondiki Uyghur herikiti teshkilatining mes'uli rushen abbas xanim bu so'algha jawab bergende, xitayning bunche jiddiy tipirlishigha “Mishél bachélét wezipidin ayrilishtin ilgiri, xelq'araning bésimi tüpeyli Uyghurlar heqqidiki doklatni élan qiliwétip qalarmu?” deydighan bir endishining asasliq seweb bolghanliqini eskertti. U sözide Uyghurlargha munasiwetlik ishlarda b d t kishilik hoquq kéngishi we mishél bachélétning az dégende 4 chong xataliq sadir qilghanliqini tilgha élip, kishilik hoquq kéngishini jiddiy islah qilish arqiliq xitayning b d t diki qara qolini derhal késip tashlash lazimliqini ilgiri sürdi.

Weziyet analizchisi perhat muhemmidi ependi bu heqte toxtalghanda, Uyghurlargha munasiwetlik mezkur doklatni b d t ning aldimizdiki birqanche künlerde élan qiliwétish éhtimalliqi barliqini, bu doklatning mezmunidin xitayning xewiri bolghach, xitayning gherizining doklatta yer alghan mezmunlarni jiddiy inkar qilish boluwatqanliqini tekitlidi.

Derweqe, xelq'ara metbu'atlar mishél bachélétning éghir sinaqqa, müshkül bir imtahan'gha duch kelgenlikini köplep tilgha élishmaqta. Mishél bachélét 8 - ayning 31 - küni wezipisidin ayrilishtin ilgiri ya bu doklatni élan qiliwétip, özining bulghan'ghan obrazini eslige keltüriduken, yaki doklatning élan qilinishini kelgüsi warislirigha qaldurup qoyup, bir tarixi qara daghni ömrining axirighiche yüdüp yashaydiken. Buning netijisi chiqidighan'gha peqetla 3 hepte waqit qalghan.