Xelq'ara kechürüm teshkilati misirdin ghayib bolghan élyasjan raxmanning iz-dérikini qilish heqqide jiddiy chaqiriq élan qildi

Misirda oquwatqan élyasjan raxman, misirda 2017-yili iyunda tutuqsiz we sewebsiz tutqun qilin'ghan we xitaygha qayturulup lagérgha qamalghanliqi texmin qiliniwatqan 200 din artuq ghayib Uyghur oqughuchilarning biri, shu chaghda uning ayali ularning ikkinchi balisigha éghir ayagh idi. Élyasjanning ayali méhrinisa abdughéni ikki balisini nöwette türkiyede atisiz chong qilmaqta. Xelq'ara kechürüm teshkilatining 8-öktebir élan qilghan élyasjan raxmanning iz dérikini qilish heqqidiki jiddiy chaqiriqida, “Ikki yil awwal misirda ghayib qilin'ghan élyasning a'ilisi xitay da'irilirining uni derhal qoyup bérilishini telep qilidu” dep eskertken.

2017-Yili 7-ayning béshida misirda yüz bergen Uyghur oqughuchilarning tuyuqsiz tutqun qilish weqeside ghayib bolghan Uyghur oqughuchilarning qeyerde tutup turuwatqanliqi, xitaygha qayturulghanlarning aqiwiti we teqdirige alaqidar éniqsiz mesililer, bu ghayib tutqunlarning a'ilisini endishige sélip kéliwatqanidi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining 8-öktebir chaqiriq élan qilip shu qétimliq tutqunda ghayib bolghan élyasjan raxmanning iz-dérikini qilishqa chaqiriq qilishi, misirda tutqun qilin'ghandin kéyin ghayib qiliwétilgen bu Uyghurlarning teqdiri mesilisining hélihem xelq'aradiki kishilik hoquq teshkilatlirining közitishi astidiki mesile ikenlikidin bésharet berdi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining mezkur chaqiriqida xitay da'irilirining Uyghurlarni keng kölemde tutqun qilip mejburiy halda yighiwélish lagérlirigha qamighanliqigha ikki yildin ashqanliqi, del shu mezgilde misirdiki el ezher uniwérsitétida oquwatqan élyasjanningmu tutqun qilin'ghandin kéyin ghayib bolghanliqi, uning a'ilisidikilerning bolsa élyasjan misirda tutqun qilin'ghandin kéyin xitaygha qayturuldi weyaki lagérgha qamaldi dep qaraydighanliqi he, xitay hökümitining uni derhal qoyup bérishi kérek dep telep qilidighanliqi alahide eskertilgen.

Eyni waqitta radiyomiz igiligen melumatlarda misir da'irilirining xitay amanliq xadimliri bilen hemkarliship élip barghan Uyghur oqughuchilarni nishan qilghan tutqun awwal qahire, kéyin pütün misirda keng kölemde élip bérilghanliqi ashkarilan'ghanidi. Eyni waqitta misirda qanunluq oquwatqan 200 din artuq Uyghur yash tutulghandin kéyin ular reng boyiche, yeshil, sériq, qizil dep üch chong guruppigha ayrilip, bulardin axirqi guruppigha mensup 16 Uyghur oqughuchining 1-séntebirdin bashlap ghayib bolghanliqi ashkarilan'ghanidi.

Ezher uniwérsitétining oqughuchisi élyasjan raxman ene shu ghayib oqughuchilarning biri idi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining élyasjan raxmanning iz-dérikini qilish heqqidiki jiddiy chaqiriqida shu chaghda misirda tutulghanlardin 16 sining xitaygha qayturulghanliqi, we ularning lagérlargha qamalghanliqi yézilghan.

Eskertilishiche, élyasjanning ayali méhrinisa abdughéni yoldishi tutulghanda, ikkinchi qizigha éghir ayagh halda bolup, élyasjanning ikkinchi qizi u tutqundiki chaghda tughulghan. Mana shundaq qilip, ularning élyasjan bilen alaqisi pütünley üzülgenlikige ikki yildin ashqan. Emma élyasjanning ayali bir künmu érining iz-dérikini qilishni toxtatmighan. Özining élyasjanning haman bir küni qaytip kélidighanliqigha ishen'gen méhrinisa xelq'ara kechürüm teshkilatigha “Balilirimiz atisigha mohtaj, men érimning haman qaytip kélidighanliqigha bolghan ishenchimni hergiz yoqatmaymen.” dégen.

Ilgiri élyasjanning tutqun qilinish jeryani heqqide igilep tarqatqan xewirimizde élyasjan, eyni peytte Uyghur oqughuchilarni nishan qilip tutqun boluwatqanliqini anglighan haman, emdila bir yashqa kirgen qizi, ikkinchi qizigha 6 ayliq hamilidar ayalini türkiyege yolgha salghanliqi, arqidin özi türkiyege méngishta ayrodromda tutqun qilin'ghanliqi bayan qilin'ghanidi.

Axirqi qétim 2017‏-yili 8-ayning 30-küni qurban héytning harpisida méhrinisagha élyasjandin téléfon kélip, u özining 16 balining qatarida qizil guruppigha bölün'genlikini, qalghan ikki guruppidikilerni bashta qoyup bergenlikini hemde saqchilarning “Qizil guruppidikilerni xitayning ular térrorchi dégen uchuri bilen tutqan bolsaqmu, silerni xata tutup qaptuq, esli bigunah ikensiler, peqet tekshürüshtin kéyin qoyup bérimiz” dégenlikini éytqan iken.

Tura türmisidin qilin'ghan shu qétimliq téléfondin kéyin, élyasjanning ayali bilen bolghan alaqisi pütünley üzülgen. Méhrinisa hazir ikki qizi bilen türkiyede yashimaqta.

Élyasjan we uning bilen oxshash tutqun qilin'ghandin kéyin ghayib bolghan Uyghurlarning bezilirining ayal we baliliri türkiyede yashawatqanliqi melum. Ilyas bilen bir mezgilde tutqun qilinip ghayib bolghan ezher oqughuchiliridin muxter rozining ayali bumeryem, özining élyasning ayali méhrinisagha oxshash, misir tutqunida erliri ghayib bolghan 5 hemshirilerning azab-oqubetliri, arzu armanliri oxshashliqi seweblik, bir birige ghemgüzar qérindashlardek bolup ketkenlikini, ularning bu éghir künlerde her jehettin biri birini qollap yardem kéliwatqanliqini bildürdi.

U yene misirdiki tutqunda erliri ghayib bolghandin kéyin türkiyege kélip, japa chékiwatqan bolsimu ümidini üzmey erlirining iz-dérikini qilishni toxtatmighan 5 neper hemshirige wakaliten qilghan sözide, xelq'ara kechürüm teshkilatining élyasjanning iz-dérikini qilish heqqide jiddiy chaqiriq qilishi hemmimizge ümid béghishlidi, biz erlirimiz, shundaqla tutqun'gha uchrighan barliq qérindashlirimizni izdeshni, ular üchün adalet telep qilishni toxtatmaymiz, dunya jama'etchilikining naheqchilikke uchrighan bu Uyghurlarni untulup qalmasliqini soraymiz” dédi.

Misir hökümiti 2017‏-yili 7‏-ayning bashlirida misirda oquwatqan Uyghurlarni omumyüzlük tutqun qilip, xitaygha qayturghan. Buning bilen misirdiki nurghun Uyghurlar türkiye qatarliq döletlerge qéchip bérip panahlinishqa mejbur bolghan. Misir hökümitining bu herikiti eyni waqitta xelq'ara jama'etning qattiq tenqidige uchrighanidi.

Misir konsérwatiplar partiyesi bu yil awghustta bayanat élan qilip, misirdiki Uyghurlarning tutqun qilinip, xitaygha qayturup bérilish weqesini tekshürüshni telep qilghan idi. Bayanatta, misir hökümiti Uyghurlarning xitaygha qayturup bérilgenlikige da'ir xewerlerning toghra-xataliqigha chüshenche bérishi, eger bu, xewerlerde éytilghandek toghra bolsa Uyghurlarni xitaygha qayturup bérip, ularning hayatini xeterge uchratmasliqqa, insanperwerlik we xelq'ara qanunlargha emel qilip, ularni qoghdashqa chaqirilghan.