Ürümchi shehiri eydizning aldini élish toghrisida “12 - Besh yil” liq nishanini élan qildi
2014.02.03
Uyghur aptonom rayonluq eydiz késellikining aldini élish, dawalash xizmet komitéti ishxanisidin igiligen axbarat matériyaligha asaslan'ghanda, 1995 - yili tunji eydiz késellik wirusi bilen yuqumlan'ghuchi melum bolghandin 2013 - yili 9 - ayning 30 - künige qeder, Uyghur élidiki 94 nahiye, sheher, rayondiki eydiz késellik wirusi bilen yuqumlan'ghuchi we bimar 40122.
Mölcherdin qarighanda, aptonom rayonimizdiki hayat yuqumlan'ghuchi texminen 60 ming bolup san jehette memliket boyiche 5 - orunda turidu, ürümchi shehiri bolsa eydiz nispiti eng köp, tarqilishi eng téz bolup kéliwatqan sheherdur. 2015 - Yilining axirigha barghanda, ürümchide yéngidin bayqilidighan eydiz bimarining sanini 2010 - yilidikidin % 25 azaytish, eydiz késili bilen ölüsh nisbitini %30 ge chüshürüsh, eydiz bimari sanini 30 ming etrapida kontrol qilishni “Ürümchi shehirining eydiz késilining aldini élish toghrisidiki “12 - Besh yil” liq nishani qilip békitken. Bu heqte muxbirimiz gülchéhre teyyarlighan melumat diqqitingizda bolsun.
Yarp torining 26 - féwral ürümchi sheherlik yuqumluq késelliklerning aldini élish merkizidin igilishiche, ürümchi shehiride 1995 - yili bayqighan eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghanlarning ehwalidin qarighanda, 2012 - yili 30 - séntebirgiche,HIV bilen yuqumlan'ghan eydiz bimarining sani 11 ming 229 gha yetken.
Nöwette. Pütün dunyada her küni 7000 din artuq adem yéngidin HIV wirusi bilen yuqumlinidighan bolup, xitay dunyadiki eydiz bimarlirining sani téz sür'ette éshiwatqan döletlerning biri. Mutexessislerning mölcherlishiche, xitayda hazir bar bolghan eydiz bimari 780 ming bolup, shinjang eydiz bimarlirining sani jehette memliket boyiche 5 - orunda turidiken.
Igilinishche, aptonom rayonluq 6 - xelq doxturxanisining eydiz késilining aldini élish we dawalash merkizi aptonom rayonimiz boyiche dawaliniwatqan eydiz aghriqi eng köp doxturxana iken. Bu doxturxanida 10 yilda 100 ming adem (qétim) din artuq eydiz aghriqi dawalan'ghan, yétip dawalan'ghan aghriqi 16 mingdin ashqan, hazir 180 din artuq eydiz aghriqi shu doxturxanida yétip dawaliniwétiptu. Aptonom rayonluq 6 - xelq doxturxanisining bashliqi li mingning tonushturushiche, bu doxturxana 2004 - yilidin bashlap eydiz késilini kilinikida dawalashni qanat yaydurup, aptonom rayonluq eydiz késilini dawalashtiki nuqtiliq doxturxanigha aylan'ghan, bu doxturxana aptonom rayonimizdiki her derijilik doxturxanilardin yötkep kélin'gen murekkep, qiyin késellik we xeterlik basquchiqa chüshüp qalghanlarni dawalash wezipisini üstige élip kelmekte, doxturxanida dawalinidighan aghriqlarning %60 i ürümchilik iken.
Yarp torining xewiride aptonom rayonluq 6 - doxturxanining eydiz késellikini dawalash merkizi yuqumluq késellikler 3 - bölümidin mes'ul wrach xalmurat abdusalamning sözini neqil élishige qarighanda, hazirghiche bayqalghan eydiz bimarlirida körülidighan pursetlik késellik 36 - 37 xil. Bu doxturxanida dawaliniwatqanlarning bir qismi her qaysi yurtlardin dawalitish üchün kelgenler. Eng kichik bimar ikki yérim, üch yash etrapida, eng chong yashtikiliri 76 - 77 yashta. Yéqinqi besh - alte yildin buyan, a'ile ayalliri, zeher chekmigenler, normal bolmighan jinsiy munasiwet yaki bashqa yollar arqiliq eydizni yuqturuwalghan bimarliri köpeydi. Besh - alte yilning aldida, jinisdashlarning jinsiy alaqe qilmishi arqiliq eydizdin yuqumlan'ghan bimarlar körülmigen, hazir her bir qewette azdur - köptur bar.
Ürümchi sheherlik yuqumluq késelliklerning aldini élish merkizi eydiz késilining aldini élish bölümining mudiri jang menning ürümchi kechlik géziti muxbirigha éytishiche, tubyérkulyuz késilining yuqum ehwali eydiz késilining aldini élish xizmiti weziyitini jiddiyleshtürüwetken bolup, yuqumlan'ghuchi bimarlarni bashqurush xizmiti qiyin'gha chüshken, yuqumlan'ghuchilar keyni - keynidin késellik peyda qilish mezgilige kirgen, eydiz bimarlirining sani éship, qaza qilghanlarning sanimu éshishqa bashlighan.
Dunya sehiye teshkilati 2011 - yilidin 2015 - yilighiche bolghan besh yilda “Dunya eydiz küni”ning bash témisini “Nöl bolushni emelge ashurush - eydiz késellik wirusi bilen yéngidin bayqalghan yuqumlinish nöl bolush, kemsitish nöl bolush we eydiz késelliki bilen munasiwetlik ölüsh nöl bolush” qilip békitken idi.Bu yil “Dunya eydiz küni” yétip kélish aldida, ürümchi shehiri 2015 - yilining axirigha barghanda, ürümchide yéngidin bayqilidighan eydiz bimarining sanini 2010 - yilidikidin % 25 azaytish, eydiz késili bilen ölüsh nisbitini %30 ge chüshürüsh, eydiz bimari sanini 30 ming etrapida kontrol qilishni ürümchi shehirining eydiz késilining aldini élish toghrisidiki “12 - Besh yil” liq nishani pilanigha kirgüzgen. Pilanda sekkiz türlük konkrét körsetküch otturigha qoyulghan bolup, uningda eydiz késilining aldini élish, dawalash, xeterlik qilmishlarning aldini élish, köngül bölüsh xizmiti qatarliq mezmunlar bar iken. Pütün sheherdiki 1 - derijiliktin yuqiri doxturxana hemde mehelle sehiye mulazimet merkizi, yéza - bazar sehiye tarmaqliri eydiz késilining aldini élish, tekshürüsh iqtidarini östürüsh qatarliqlarni kücheytip, méhmanxana qatarliq ammiwi sorunlargha gandon qoyushi kérek.
Dölet derijilik, aptonom rayon derijilik eydiz yuqum ehwalini nazaret qilish, tekshürüsh nuqtisidin 100 i bar bolup, Uyghur élida eydiz késellikining aldini élish, dawalash xizmitide “Baldur bayqash, baldur bashqurush we baldur dawalash”qa nisbeten asas sélin'ghan. Bularning Uyghur aptonom rayondiki eydiz wirusi bilen yuqumlinish alahidiliki toghrisidiki yeküni : birinchidin, yuqumlinish ehwali nispiy muqim, éshish sür'itide astilishish körülgen, ayrim rayonlarda yuqumlinish ehwali nisbeten éghir؛ ikkinchidin, burun yuqumlan'ghuchilar késellik qozghilish basquchigha kirgechke, ölgenler sanida örlesh ehwali körülgen؛ üchinchidin, jinsiy munasiwet arqiliq yuqturush ishpirisni ortaq ishlitishning ornini bésip, asasliq tarqilish shekli bolghan, zeher chekküchiler arisida yéngidin bayqalghan yuqumlinish nisbiti töwenlep, er jinisdashlar otturisidiki jinsiy uchrishish arqiliq yuqumlan'ghuchilar sanining éshish sür'iti nispiy téz bolghan.
Uyghur élida tunji qétim qurulghan shundaqla xitayda az sanliq millet tilidiki eng burun qurulghan zeher cheklesh, eydizdin mudapi'elinish tori - “Shinjang yarp zeher cheklesh, eydizdin mudapi'elinish tori” din sultan meqsetning bayan qilishiche, bu tor qurulghan yette yildin béri 16 yashliq balilardin 60 yashtin ashqan chong yashliqlarghiche tor uchuri yaki téléfon alaqisi arqiliq, “Eydiz wirusi bilen yuqumlinip qaptimen, qandaq yuqumlan'ghanliqimni bilmeymen, qandaq qilimen, nege barimen, qandaq tekshürtimen” dégendek inkaslarni qaldurghan؛ bashqilargha ibret bolsun üchün öz béshidin ötken kechürmishlirini mexsus téma yaki inkas sheklide tor munbirige yollaydighanlarmu uchrighan؛ hetta, özining eydiz bimari ikenlikini, muwapiq jora tépishni ümid qilip meslihet soraydighanlarmu bolghan.
Yarp torining qurghuchisi, zeherlik chékimliklerning aldini élish mutexessisi exmet qurban “Tordashlarni bu heqtiki chet'el, élimiz we aptonom rayonimizdiki eng yéngi uchurlardin, paydiliq siyasetlerdin xewerdar qilip, meslihet bérip turuwatimiz, shundaqtimu yuquwatidu, yuqturuwatidu. Biz toplighan nurghun inkaslardin qarighandimu rayonimiz kishilirining eydiz wirusidin yuqumlinishqa qarita yenila “Sawatsiz” ikenlikini körsitip turuptu. Muhimi kishilerde özi aldini alalaydighan qimmet éngi, exlaq éngi, saghlamliq éngi yéterlik bolghan bolsa, omumen angliqliq ijtima'iy omumiyliqqa aylinalighan bolsa yaxshi bolatti” dégen pikirini otturigha qoydi.
Munasiwetlik matiriyallardin körüp turuptimiz, eydiz wirusi hazir adettiki kishiler topigha tarqilishqa yüzlendi. Bir jem'iyette késelning tarqilish nisbiti qanche yuqiri bolsa yuqumlinish éhtimalimu shunche yuqiri bolidu. Késelni tizginlesh, aldini élish peqet munasiwetlik sahe we xadimlarningla mes'uliyiti emes. Her insanning bash tartip bolalmaydighan mes'uliytimiz bar, elwette. Barliq anglighuchilirimizgha shuni tewsiye qilimizki, tézdin heriketke kéling. Bashqa tor betlerde bolsun, ré'al turmushta bolsun, eydiz heqqidiki chüshenchiliringizni keng teshwiq qiling, yoldin azghan tonush - bilishliringizni yaxshi yolgha yitekleng, ésingizde bolsun, bu yenila özingiz üchündur.