Uyghur élide issinish-par heqqidiki tengpungsizliq ammini narazi qilmaqta

Muxbirimiz gülchéhre
2015.10.21
qaramay-oy-cheqish.jpg Öyi chiqiwétilgen, öy-makansiz qalghan Uyghurlar. 2014-Yili 17-iyul, qaramay.
RFA/Ehsan

Bu yil Uyghur élining shimaliy rayonlirida séntebirning axirqi künliri hawa tuyuqsiz sowup, témpératura töwenligenliktin, ürümchidiki barliq issiqliq bilen teminlesh karxaniliri 9-öktebirdin bashlap par bérishni bashlighan, emma qismen sheherlerdiki issiqliq bilen teminlesh karxaniliri jiddiy ehwal layihisini ishqa kirishtürüp bolmighanliqi seweblik, aldin par bérelmigen. Adette shimalda awwal soghuq chüshidu, bezi jaylarda 9-ayning bashlidila qar yéghip qishliq issinish xizmiti jiddiy bashlinip kétidu, taki kéler yil 4-ayghiche dawam qilidu, emma jenubta hawa kilimati shimaldiki jaylargha qarighanda xélila perqliq bolup 11-ayning bashliridin bashlap issinish xizmiti bashlinidu.

Biraq, Uyghur rayonining jenubidiki sheherlerde bolsa deslep kéche par bérip kündüz toxtitip qoyushtin bashlinip kilimatning tedrijiy töwenlishige egiship kéche-kündüz par bérilidu. Shimaliy rayonda toluq 6 ay issinish bilen teminleydu, biraq jenubta bolsa, 4 ay etrapida issinish bilen teminleydu, emma issinish heqqini yighishta bolsa jenub bilen shimal oxshash issiqliq bilen teminligen emeliy kölem boyiche hésablinip élinidu.

Shimalda her ayda her kwadrat métirigha 22 yüen (qattiq soghuq rayonlarda), jenubiy shinjangda bolsa her kwadrat métirigha 18 yüendin (ikki ay normal soghuq) issinish heqqi yighilidu. Éniqraq qilip hésablighanda:
Shimalning par heqqi ölchimide hésablisaq issitish waqtini 6 ay dések her kwadrat métirning ayliq issinish heqqi 3.7 Yüen'ge yetmeydu. Jenubiy rayonlarning par heqqi ölchimide hésablisaq issitish waqtini 4 ay dések her kwadrat métirning ayliq issinish heqqi 4.5 Yüen bolidu.

Yillardin buyan amma bu xil adil bolmighan issinish heq ölchimini tengshesh heqqide, da'irilerge nurghun qétim erz sun'ghan bolsimu bahadiki tekshisizlik dawam qilmaqta.Bu heqte bezi torlardimu munaziriler dawam qilghan bolup, iltimas qilghuchilar “Bu chong perq yoq qilinip, soghuq rayon (shimali shinjang) bilen anche soghuq emes rayon (jenubiy shinjang) ning issinish heqqini oxshashla 3.7 Yüen'ge tengshise jenubiy shinjangdiki olturaq amma 3.666 Yüendin 4 ay issinish heqqi tapshursimu herqaysi issiqliq énérgiye shirketliri shimaliy shinjanggha qarighanda yenila nurghun payda alidu, chünki jenubiy shinjang shimaliy shinjangdek unche qattiq soghuq emes, soghuq bolsimu 0 din töwen 15 ke chüshidighan waqit bir ayghimu yetmeydu, jenub, shimal sélishturulsa jenubiy shinjangdiki issiqliq énérgiye shirketlirining yéqilghuliri yenila shimaliy shinjangdikidin az bolidu” dégen pikirde.

Eger ikki rayonning issinish heqqi adil hésablansa 3.666 Yüendin 4 ay bolghanda jenubiy shinjang ahalisi her kwadrat métir issinish heqqi üchün 14.666 Yüen tölishi, pütünligendimu 15 yüen boyiche hésablansimu hökümet puqralargha nurghun iqtisad téjep bergen bolidu, 100 kwadrat métir öy burun 1800 yüen issinish heqqi tapshurghan bolsa bu boyiche hésablisa 1467 yüen tapshurushi kérek.

Ürümchi sheherlik issiqliq bilen teminlesh ishxanisidin igilinishiche, nöwette ürümchi sheherlik issiqliq bilen teminlesh bash shirkiti, shinjang gu'angxuy issiqliq bilen teminlesh cheklik shirkiti qatarliq 230 din artuq issiqliq bilen teminlesh karxanisining issiqliq bilen teminlesh heq élish ölchimi her bir kwadrat métirgha 22 yu'en iken. Adettiki ahaliler yiligha 1800 somdin 2000 somgha qeder par pulini tapshuridighan bolup, waqtida tapshurmighanlar jerimane qoshup töleydu yaki heqni töligen'ge qeder par bérish toxtitilip jazalinidu. Buningdin issiqliq énérgiye shirketlirining bir issinish dewride zor heq yighiwalidighanliqini qiyas qilish tes emes.

Yéqindin buyan ürümchi ghulja qatarliq jaylarda échilghan tor betlerde par heqqi heqqide munaziriler awudi. Munazirilerdin köre, issinish heqqi yighish charisini yolgha quyulup, adil bolmighan ikkinchi terep, Uyghur élining issinish heq ölchimining köpligen tereqqiy qilghan ichki xitay sheherliriningkidinmu yuqiri bolushi bolup, tyenjin, shi'en qatarliq sheherlerning ahalilerdin yighidighan par bilen teminlesh heqqi her kwadrat métir üchün 3 yérim som etrapida bolup, Uyghur élidin 1-2 som erzan iken. Buning bilen bir qisim ijtima'iy alaqe waqitlirida amma yéqindin buyan “Yéqilghu kömür Uyghur élidin chiqsa, kömürdin bashqa kömür gazi we bashqa issiqliq énérgiyiliri Uyghur élidin ichkirige toshuluwatqan ehwalda yene néme üchün Uyghur élining issinish heq ölchimi ichkiridin yuqiri, néme üchün kirimimiz bu ölke sheherlerningkidin körünerlik töwen turup yene biz yuqiri heq töleymiz” dégendek pikirlerde bolmaqta.

Dölet memurilirining qishliq issinish heqqini hökümet maliyisidin kötürüwétidighan bolup, lékin dölet memuriy emes tijaretchi, déhqan we karxana ishchi xizmetchiliridek köp sanliqni igileydighan puqralar bolsa her yili par pulini waqtida 100% bir qétimdila tölishi shert iken. Hökümetning belgilimisi boyiche shundaq yuqiri heq élindi dégen teqdirdimu par bilen teminleydighan shirketlerning uqturmastinla qanunsiz halda tuyuqsiz par toxtitidighan, insanperwersizlik, heqsizliq bilen xelqning menpe'itige dexli -terz qilidighan ehwallarmu yüz bérip turidiken.

Bu heqte ürümchidin xitayche tarqitilidighan “Astane géziti”ning 21-öktebirdiki xewirige qarighanda,ürümchi altay yoligha jaylashqan kroran olturaq rayonidiki ahale bashqurushqa mes'ul tarmaq 250 a'ilining par pulini waqtida tölimigenliki üchün, bu rayonni issinish bilen teminleydighan ching jyen issiqliq bilen teminlesh shirkiti pütün olturaq rayonidiki 700yüzdin artuq a'ilige 15-öktebirdin bashlap par bérishni tuyuqsiz toxtitip qoyghan. Buning bilen ahalilerning öyning témpératurisi 10 sélsiyige chüshüp qalghan bolup, 5 kündin buyan soghuq derdige we bu adaletsizlikke chidimighan olturaq rayondiki amma munasiwetlik nazaret orunlirigha we “Astane géziti”ge ehwal melum qilghan iken.

“Ürümchi shehirining issiqliq bilen teminleshni bashqurush nizami” gha asasen,her derijilik issiqliq bilen teminleshni bashqurush tarmaqliri, herqaysi issiqliq bilen teminlesh orunlirining issiqliq bilen teminlesh mezgilide, ahalilerning öy témpératurisi 20 sélsiye gradustin töwen bolmasliqqa kapaletlik qilishi belgilen'gen.

Xewerge qarighanda hazir Uyghur élidiki her millet ammisi issiqliq énérgiye shirketlerning puqralardin heq élishtiki qanunsizliq, aldamchiliqi, mulazimettiki yétersizlikliri üstidin orunlarning tekshürüp bir terep qilishini ümid qilmaqta iken.

Buning aldida ürümchi téléwiziyisimu ölchemge yetmigen par bilen teminlesh karxanilirini élan qilghan bolup, statistikigha asaslan'ghanda, 2014-2015 yilliq par bilen teminlesh mezgilide ürümchi par bilen teminleshni nazaret qilish ishxanisi ürümchi ammisidin par bilen teminleshke munasiwetlik ellik nechche xil mesile üstide 1758 parche erzi-shikayitini tapshurup alghan.

Ürümchi shehirining par bilen teminlesh we par bilen teminlesh bahasini nazaret qilip bashqurush idarisining bir xadimi ziyaritimizni qobul qilip, éniq sewebini bilmisimu emma ürümchide par heqqi ölchimining heqiqeten ichkiri ölkilerningkige qarighandimu yuqiri ikenlikini étirap qildi :

Uning déyishiche shehirining par bilen teminlesh bahasini tengsheshke toghra kelse, sheherlik tereqqiyat we islahat komitéti baha békitish tertipige asasen, tennerxini nazaret qilip qarap chiqish, bahagha qarita ispat anglash qatarliq xizmetlerni qanat yaydurghandin kéyin konkrét baha layihisini békitip aptonom rayonning testiqlishigha yollaydiken. Uning tekitlishiche herqaysi sheher we rayonlarning par bilen teminlesh erziyet ishxaniliri 24 sa'et par bérish ehwalini nazaret qilish téléfoni ornatqan bolup,par bilen teminlesh mezgilide par teminlesh karxanilirining dijorni téléfoni ulanmisa, toxtap qélinsa, alidighan adem bolmisa yaki waqtida mesilini birterep qilmisa her waqit sheherlik par bilen teminleshni bashqurush tarmiqigha erz qilsa bolidiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.