Xitay tarim oymanliqidiki yer asti déngizdin némiler üchün paydilinishi mumkin?

Yéqinda xitay uchur menbeliri, bir qisim xitay gé'ologlarning tarim oymanliqida on yilliq üzlüksiz tekshürüp tetqiq qilish arqiliq, bipayan qumluq astida tuzluq su déngizi bayqighanliqini bir türlük eng yéngi tetqiqat netijisi süpitide xewer qildi.

Tarim oymanliqining astidin tépilghan bu tuzluq su zapisi shimaliy amérikidiki besh chong kölning 10 hessige toghra kélidiken. 200 Ming kwadrat kilométir kélidighan bu yer asti déngizining hejmi bolsa kaspi déngizining üch hessisige toghra kélidiken. Uyghur diyarida her qandaq bir bayliq zapisining bayqilishi, zor küch bilen échish, nopus yötkesh we hésabsiz buzghunchiliqlar bilen netijiliniwatqan bügünki künde, bu ghayet zor yer asti déngizining bayqilishi Uyghurlarni xosh qilmidi, eksiche endishilerni peyda qildi. Bu heqte yéza igilik penliri doktori, su insha'ati ishliri mutexessisi yaponiyediki turmemet hashim ependi, xitayning tarim oymanliqidiki yer asti déngizidin némiler üchün paydilinishi mumkinliki heqqide oylighanlirini muxbirimiz gülchéhrege bayan qildi.

Xitayning élan qilishiche, gerche tarim wadisi yer sharidiki eng qurghaq rayonlardin biri bolsimu, lékin yer astidiki tuzluq su miqdari amérikidiki besh chong köldin bayqalghan miqdaridin 10 hesse köp iken. Shimaliy amérikidiki besh chong kölning su zapisi dunyadiki tatliq su omumiy zapisining beshtin birige toghra kélidiken, mushu boyiche hésablighanda tarim oymanliqi astidiki tuzluq su dunyadiki tatliq su omumiy zapisining ikki hessige toghra kélidiken.

Bu qeder zor zapas su menbesining bayqilishi jughrapiye, gé'ologiye we ékologiye saheliridek ilim sahesi üchün bir zor bayqash hésablansimu, yaponiyediki mutexessis turmemet hashimning bildürüshiche, bu Uyghurlar üchün tarim oymanliqida xitayning yene bir zor bayliq bulangchiliqini élip baridighanliqi, bu su menbesidin paydilinip yer échish we bayliq échishqa téximu zor türkümde köchmen yötkeydighanliqi hemde bu rayonda yenimu éghir ékologiyilik buzghunchiliqning yüz béridighanliqidin bésharet.

Igilinishiche, sana'ettin qoyup bérilgen karbon töt oksidining 40% i atmosférada saqlinidiken, 30% i déngizgha kirip kétidiken, qalghan 30% ining qeyerge kétidighanliqi ilim dunyasida sir bolup kelgen bolup, yer astida bayqalghan tuzluq suluq okyan ashu yoqap ketken karbonlarning bir qismi iken. Déhqanchiliq penliri mutexessisi doktor turmemet ependining bildürüshiche, gerche tarim oymanliqining astidiki zapas suning hejmi intayin köp bolsimu, emma u murekkep terkiplik ishqarliq su, bu shert xitayning uni tatliq su ornida keng kölemlik ichimlik su menbesi qilip ishlitishtin chekleydu, emma tarim oymanliqidiki yer asti su menbesi ilgirimu xitay teripidin bu rayonda boz yer échishqa we néfit burghilash üchün ishlitilgen. Chünki hazirqi téxnikida bir tonna néfit burghilap chiqirish üchün yer astigha 3 tonna suni yuqiri bésimda urup néfit chiqirilidighan bolghachqa, eslidinla qis boluwatqan tarim oymanliqida bu qeder zor su menbesi, xitayning Uyghur élining xam néfit zapisini zor küch bilen ishlepchiqirishi üchün kérek.

Turmemet ependining mulahize qilishiche yene, gerche “Teklimakan astida déngiz bar” dégen riwayetlerdin qarighanda bu bir yéngi bayqash bolmisimu, nöwette xitayning sherqiy türkistandiki bu tuzluq su menbesining hejminimu resmiy ashkarilishidin, xitayning bu makan'gha téximu zor xitay nopusini yötkesh pilani barliqini bilgili bolidiken. Uning qarishiche, xitay bu tuzluq su menbesini échip uni néfit qézish qatarliq sana'etke keng ishletkendin bashqa yene, bu tuzluq suni tatliq su bilen melum miqdarda tengshep, köchmen xitay nopusini béqishqa éhtiyajliq yéza igiliki üchünmu ishlitishi mumkin.

Emma, xitayning tarim oymanliqining yer asti chongqur qatlamliridiki bu ghayet zor tuzluq su menbesini qalaymiqan ishlitishi, rayon'gha, hetta pütün yer sharigha zor tehditlik ékologiyilik apetlerni élip kélishi éniq.