Уйғур дияридики тупрақ вә йемәкликниң еғир дәриҗидә булғиниши диққәт қозғимақта

Мухбиримиз қутлан
2017.05.25
Uyghur-Paxta-305 Бир уйғур айалниң үрүмчи әтрапидики мәлум деһқанчилиқ мәйданида пахта териватқан көрүнүши.
AFP Photo

Асиядики әң қурғақ районларниң бири болған уйғур диярида су вә тупрақниң еғир дәриҗидә булғиниши шундақла йемәклик тәркибидики зәһәрлик маддиларниң күнсайин артип бериши диққәт қозғаватқан бир мәсилә сүпитидә оттуриға чиқмақта.

Йәрлик аһалиләрниң бу һәқтики түрлүк инкаслиридин башқа йәнә һөкүмәт органлири билән йәрлик сақчиханилар тәминлигән бир қисим әһвалларму уйғур диярида тупрақниң булғиниши билән йемәклик бихәтәрликидики еғир кризисни ашкара қилмақта.

Тоқсун наһийәсиниң иланлиқ йезилиқ сақчиханисидин игилигән бир қисим мәлуматлар уйғур дияридики тупрақниң йиллардин буян еғир дәриҗидә булғанғанлиқини көрситип бәрди.

Иланлиқ йезилиқ сақчиханиниң мәсул хадими өзиниң шу юртта өсүп чоң болған йәрлик киши икәнликини, шуңа бу йәрдики су, тупрақ вә терилғу йәрләрниң әһвали һәққидә бирқәдәр толуқ мәлумати барлиқини билдүрди.

У илгирики йилларда тоқсун деһқанлириниң йәрдин нәп алалмиғачқа қой-калиларниң қиғлиридин тәйярланған тәбиий оғутни турпанға елип берип, хитай көктатчиларға сатқанлиқини, өзлири терийдиған йәрлиригә болса химийиви оғут ишлитип кәлгәнликини ашкарилиди.

У йәнә, “йеқинқи йиллардин буян йәрлик уйғур деһқанлар химийиви оғут билән деһқанчилиқ дорилириниң йәрни булғап, йемәкликләрни зәһәрләйдиғанлиқини аста-аста чүшинип йәтти. Әмма тәбиий оғут ишлитип өстүргән мевә-шевә, көктат вә данлиқ зираәтләрниң базардики сетилиш баһасида һечқандақ пәрқ болмиғачқа, химийиви оғутқа тайиниш йәнила кәң көләмдә давамлашмақта” деди.

Ахирида у, бир қисим имканийити бар шәхсләр билән идариләрниң тәбиий оғут сетивелип өз алдиға көктат өстүрүп йәватқанлиқини, иланлиқ сақчиханисиниңму өз көктатлиқи бар болуп, яз бойи базардин көктат сетивалмайдиғанлиқини билдүрди.

Уйғур дияридики муһит булғиниши вә рак кесәллики һәққидә узун мәзгил издиниш елип барған, әнглийәдә олтурушлуқ уйғур паалийәтчилиридин дохтур әнивәр тохти бу һәқтә инкас қайтуруп мундақ деди: “хитайда ‛мәдәнийәт инқилаби‚ дин кейин, болупму йеқинқи йилларда инсаний әхлақниң бузулуши әң чоң иҗтимаий кризис болуп қалди. Пайда вә мәнпәәт үчүн сахта йемәклик ишләпчиқириш, һәтта сүт парашоклириға зәһәрлик маддиларни қошуш, химийиви маддилар вә зәһәрлик дорилар билән өстүргән зираәтләрни өзи йемәй башқиларға сетиш қилмишлири йилдин-йилға еғирлашти. Хитайдики бу хил сахта йемәкликләр, химийиви мәһсулатлар вә зәһәр тәркиби юқири болған деһқанчилиқ дорилири кейинки йилларда уйғур елигиму кирип кәлди. Шәрқий түркистандики уйғур қатарлиқ йәрлик мусулман хәлқләр илгиридин йемәкликниң пакизлиқи вә сағламлиқиға алаһидә көңүл бөлүп кәлгән. Мундақчә ейтқанда, диний әқидә вә миллий әхлақ җәһәттин йемәкликкә һәргизму чақчақ қилмайду. Ениқрақ қилип ейтқанда, әхлақ йоқалған бир җәмийәттә сахта йемәклик ясаш яки тупраққа болған бузғунчилиқ һәргизму түгимәйду.”

Дохтур әнивәр тохти ахирида уйғур дияридики тупрақ вә йемәкликләрниң булғинишидин башқа, су мәсилисиниң кәлгүсидики 10 йил ичидә пүткүл оттура асияда әң чоң кризисқа айлинидиғанлиқини, һәтта дөләтләр ара су мәнбәсини талишиш урушиниң муқәррәр йүз бериш еһтимали барлиқини тәкитлиди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.