Mutexessisler Uyghur diyaridiki “Salametlik tekshürüsh” ke baha berdi

Döngköwrük baziridin körünüsh. 2011-Yili 1-awghust, ürümchi.

Xitay taratqulirida 2017-yil 30-öktebirgiche, Uyghur aptonom rayonidiki 18 milyon kishining “Heqsiz salametlik tekshürüshi” ge qatnashturulghanliqi, buning ichide 13 milyon kishining shexsiy salametlik uchurlirining arxiplashturulghanliqi xewer qilin'ghan idi. Amérikidiki Uyghur tébbiy mutexessisler, Uyghur diyarida dawamlishiwatqan “Omumiy xelq salametlik tekshürüshi”, shexslerning salametlik uchurini arxiplashturush we DNA ewrishkisini toplash qatarliq mesililer heqqide xelq'ara tébbiy exlaq nuqtisidin pikir bayan qildi.

Nöwette Uyghur diyarida dawamlishiwatqan mejburi salametlik tekshürüshi we qan élinip DNA ewrishkisining toplinishi shundaqla salametliki tekshürülgen her bir Uyghur üstidin arxip turghuzulushi, muhajirettiki Uyghur jama'iti we Uyghur weziyitige diqqet qiliwatqan közetküchiler arisida her xil gumaniy qarashlargha hem perezlerge seweb bolmaqta.

Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan tébbiy mutexessisler özlirining uzun yilliq tetqiqati we doxturluq qilish jeryanidiki tébbiy exlaq qarishi we xelq'arada omumlashqan qanuniy belgilimiler nuqtisida turup, bu heqtiki qarashlirini bayan qildi.

Nyu-yorktiki kolombiye uniwérsitétining tetqiqatchisi memet imin ependi özi ishlewatqan kolombiye uniwérsitétning tébbiy tejribiliride DNA ewrishkisini toplash meshghulati bolsimu, emma bu xil meshghulat we tetqiqat türige qatnashquchilarning öz ixtiyarliqi bilen qatnishidighanliqi we tégishlik heq alidighanliqini bildürdi. U, Uyghurlarning “Salametlik tekshürüsh” bahaniside mejburi qan bérishke zorlinishi we ularning saghlamliq arxipining mejburi turghuzulushining xelq'ara tébbiy exlaq we qanuniy belgilimilerge xilap qilmish ikenlikini bildürdi.

Washin'gtondiki melum doxturxanida ishleydighan méditsina penliri doktori jür'et obul ependining qarishiche, kishilerning bi'ologiyilik kimliki bolghan DNA ewrishkisini shu shexsning ruxsitisiz mejburi toplash qilmishi yaponiyede shu kishining shexsiyiti we insaniy hoquqigha qilin'ghan tajawuzchiliq dep qarilidighanliqini tekitlidi.

Memet imin ependining bildürüshiche, gherb döletliridiki doxturxanilarda saqliniwatqan salametlik arxipliri we shexslerning DNA ewrishkilirini yighishtiki meqset éniq bolup, doxturxanilarning bu sanliq melumatlardin paydilinish muddi'asi késel dawalash iken. Shunga bu döletlerdiki késellik arxipliri we DNA ewrishkiliri shu késelning öz raziliqi bilen tébbiy tetqiqatqa i'ane qilinidiken. Halbuki, nöwette Uyghur diyarida élip bériliwatqan salametlik tekshürüshi we arxip turghuzush ishliri mejburi élip bériliwatqan bolup, naraziliq bildürgenlerge “Milliy bölgünchi” yaki “Ikki yüzlümichi” dégen qalpaqlar kiydürülidiken. Shundaqla ular “Terbiyelesh merkezliri” ge ewetilidiken.

Memet imin ependi yene aldinala turghuzulghan saghlamliq arxipining organ almashturush opératsiyesining ünümlük bolushigha shara'it yaritip béridighanliqini bildürdi. U, börek almashturush, jiger almashturush we ilik almashturush qatarliq opératsiyelerde aldinala saqlan'ghan sanliq uchur ambirining nahayiti muhimliqini tekitlidi.

Memet imin ependi yene nöwette xelq'arada qanunsiz organ köchürüsh sodisi ewj éliwatqan shara'itta, xitay hökümitining bunche zor meblegh serp qilip we mejburlash wasitisi qollinip, Uyghurlarning DNA ewrishkisini toplishida melum shum meqset bolushi mumkin dégen gumaniy qarashlarning mewjutluqini tekitlidi.

Jür'et ependi nöwette Uyghur diyarida dawamlishiwatqan bu xil mejburi salametlik tekshürüshige qatnashturulup arxip turghuzulushi we DNA ewrishkisini toplash qilmishining pütünley qanunsiz élip bériliwatqanliqini tekitlidi. U, “Uyghur diyaridiki 13 milyon kishining shexsiy salametlik ehwali üstidin arxip turghuzush we DNA ewrishkisini toplashtek qanunsiz qilmishining jawabkarliqi sürüshtürülüshi kérek,” dédi.