Uyghur en'eniwi dorigerliki tehdit astida

Shanliq tarixqa ige Uyghur tébabiti kespini tereqqiy qildurush, Uyghur en'eniwi dorigerlik kespini tereqqiy qildurush bilen biwasite munasiwetlik.

Dorigerlik kespini tereqqiy qildurushta kespiy Uyghur dorigerliri we karxanichilar köplep yétiship chiqiwatqan bolsimu, her xil “Sol” siyasetlerning kashilisi, da'irilerning cheklimiliri tüpeylidin, Uyghur dorigerlik bayliqini keng türde sana'etleshtürelmigen we yuqiri qimmetke ige maddiy bayliqqa aylanduralmighan. Bundaq bir shara'itta xitay hökümiti Uyghur tébabet dorigerlik sahesinimu “Nishanliq yardem bérish” türige kirgüzüp xitay karxanilirigha yéshil chiragh yéqip bergen. Buning bilen Uyghur milliy tébabet dorilirining inawitini qoghdap hemde esli süpitini saqlap kéliwatqan Uyghur milliy dorigerlikni kesip qilghan shirket we zawutlar adaletsiz riqabette arqa-arqidin weyran bolmaqta.

Inkaslargha qarighanda, eng muhimi, peqetla maddiy menpe'etni qoghlashqan xitay zawutliri Uyghur tébbiy dorilirining süpet ölchemliri we en'enisige xilapliq qilip yasighan saxta dorilarning bazarni qaplishi bilen Uyghur en'eniwi dorigerlik sahesi buzghunchiliq we éghir tehditke yüzlenmekte.

Dunya boyiche tebi'iy, ziyansiz yéshil dorilargha bolghan éhtiyaj bek yuqiri bolmaqta. En'eniwi Uyghur tébabet dorilirida del bu xil alahidilikler mujessemlen'gen. Gerche en'eniwi Uyghur tébabet dorilirining ünümi gherb doriliridek tiz bolmisimu, késellikni yiltizidin dawalaydu, qozghilish nisbiti töwen, xam eshya, pishshiqlap ishlesh usul téxnikiliri pütünley yéshilliq ölchimige mas bolghachqa, peqetla eks tesiri yoq, bu Uyghur tébabetning heqiqiy küchi. Démek dora türide istémalchilarning éhtiyajigha eng mas kélidu, bazar tépish éhtimali zor.

Biraq meblegh we téxnika kem bolush qatarliq seweblerdin Uyghur tébbiy dorigerlik bayliqi keng türde sana'etleshmigen, toluq, yuqiri qimmetke ige maddiy bayliqqa aylandurulmighan bir sahe bolup kelgen idi. Yéqinqi yillarda xitay da'iriliri xitay karxanilirining Uyghur tébabet dorigerlik kespige keng türde kirishige yéshil chiragh yéqip, ularning kélip öginish, zawut qurush, dora ijazetnamisi béjirish, dora ishlepchiqirish, sétish ijazetnamilirini béjirish qatarliqlarni bir gewde qilghan soda mulazimet siyasetlirini turghuzghan we xitay meblegh saylighuchilarni eng etrapliq, kespiy bolghan mulazimet bilen temin etken. Uyghurlardin téxnika we rétséplargha ige bolghan Uyghur milliy tébabet dorilirining inawitini qoghdap hemde esli süpitini saqlap kéliwatqan Uyghur milliy dorigerlikni kesip qilghan shirket we zawutlarning tizimgha aldurush, yasash we wakaliten bashqurush, zawut qurush resmiyetlirini béjirishige tosqunluq yaritip, üsküne kirgüzüsh, ishlepchiqirishni ölchemleshtürüsh jehetlerde yolini taraytqan. Bu xil tengsiz riqabette, Uyghur en'eniwi tébabet dorilirini keng kölemde ishlimisimu, sap halette, eng yaxshi süpet bilen bazargha sélip, istémalchilarning qollishigha érishiwatqan Uyghur tébabet dorigerlik karxaniliri arqa-arqidin weyran bolushqa yüzlen'gen.

Xoten shehiride eng ustilardin telim alghan bir téwip, öz kespini söygen hem Uyghur tébabet dorigerlik kespini tereqqiy qildurushta emeliy izdinish hem belgilik netijiler yaratqanliqini, emma qurghan Uyghur tébabet dorigerlik karxanisi ene shundaq adaletsiz siyasetler bilen weyran qilin'ghanliqini bayan qildi we Uyghur tébabitining hazirqi haliti bolsa kishini endishige salidu dep bildürdi.

Uyghur tébabet sahesige meblegh salidighan xitay shirketler dora pishshiqlap ishlesh sana'itini tereqqiy qildurduq dep, emeliyette en'eniwi dora ishlesh téxnikisigha buzghunchiliq yaratqanliqtin, bir qisim téwip we dorigerler da'irilerning buni tüzeshni, Uyghur tébabitini qoghdashni telep qilip yazma naraziliq bildürgen bolsimu, netijisi bolmighan. Bu karxanichi téwip özining ustazliriningmu, kesipdashliriningmu Uyghur tébabitini qoghdash üchün tirishchanliq körsitip kéliwatqanliqini misallar bilen éytti.

Uyghur tébabet doxturxanisida dorigerlik qiliwatqan bir qizmu, Uyghur tébabet xadimliri nöwettiki weziyettin endishe qiliwatqanliqini, naraziliqini bildürüp kéliwatqan bolsimu,da'irilerning mesilini hel qilmay kéliwatqanliqini bildürüp: “Qimmetlik rétséplirimiz yoqap ketmekte, bu qimmetlik bayliqimizni qoghdiyalmaywatimiz, Uyghur tébabitimizning tereqqiyatidiki eng chong tosalghu oghriliq, buzghunchiliq, bazardiki na insap saxtipez “Téwip”lar kishilerni Uyghur tébabitige ishenmes qilip qoymaqta. Téwiplar özlirining dawalash usullirini mexpiy tutushi zörür, xelq'aradiki munasiwetlik organlarning yardimide bu bayliqimizni qoghdash yollirini izdishimizge toghra kélidu” dédi.