Uyghur élida eydiz bimarlirini aldap dora sétish ehwalliri éghir bolmaqta

Eydiz wirusi hélihem insanlarning saghlamliqigha zor tesir körsitiwatqan dunyawi mesile bolsimu, epsuski hazirghiche eydiz wirusi bilen yuqumlinishning aldini alidighan ünümlük waksinimu meydan'gha kelgini yoq. Pütünley saqaytidighan dorimu yoq.

Emma ünümlük bolghan wirusqa qarshi dorilar bilen dawalighanda yuqumlan'ghuchilar yenila saghlam we ünümlük hayattin behrimen bolalaydu. Uyghurlarda eydizning yamrishi yéqinqi yillarda pewqul'adde yuqiri bolmaqta, jem'iyitimizde bir qisim kishiler bolsa hayat qélish üchün jan talishiwatqan, eslide köngül bölüshke tégishlik, eydiz dertmenlirining arzu-éhtiyajini exmeq qilmaqta, ularni aldap dora sétish ehwalliri dawamliq yüz bermekte. Eydizning aldamchilarning pul tépish qoraligha aylinip qalmasliqi üchün, pütün jem'iyettiki hemme kishining eydiz toghrisidiki eng toghra tonushqa ige bolush pursitini barliqqa keltürüsh üchün tirishchanliq körsitishimiz zörür.

Amérikidiki eydiz mutexessisliridin kolombiye uniwérsitétining tébbiy tetqiqatchisi memtimin ependi Uyghur jem'iyitini atalmish “Séhirlik eydiz dorisi” aldamchiliqidin qayta agahlandurdi.

Uyghur élida eydiz tarqilish weziyiti éghir bolupla qalmay, nöwette eydizning aldini élish-dawalash, mudaxile qilish qaplash nisbiti téxi yéterlik emes. Eydizge dawa dora yaki waksinining téxi wujudqa chiqmaywatqanliqigha egiship, pursetperes aldamchilarning salahiyiti ashkara bolup qélishtin ensireydighan ademler topi-eydiz bimarlirini aldap dora sétishtek qilmishqlarmu éghir halda mewjut. Bu ehwal “Eydizni saqaytish dorisi” gha ishinip qalghan eydiz yuqumdarlirigha iqtisadi hem jismaniy jehettin éghir ziyan bolmaqta. Bolupmu da'irilerning dora bashqurush sistémisidiki boshluq we dora etkeschilirige qarita bashqurush we zerbe bérishning ajizliqi seweblik, chet'ellerning türlük saghlamliq dorilirini ajayip séhirlik körsitip eydizge oxshash jahil késellerge dawa dep aldap qimmet bahada satidighanlar köpeygen. Yéqindin buyan radi'omizghimu bu xildiki uchurlar we meslihet sorap alaqilashqanlarmu boldi.

Uyghur élidiki “Yarp” eydizning aldini élish meslihet sorash torimu 6-aprél, Uyghur élida eydiz bimarlirini aldap dora sétish ehwalliri yüz bériwatqanliqi heqqide uchur tarqatti. Éytilishiche, yarp eydizning aldini élish ishxanisigha bir eydiz yuqumdari, eydizge dawa doriken dep amérikidin kirgüzülgen kori'an panax ginseng “Koréye ademgiyahi” yeni esli ademning fizi'ologiyisini yaxshilaydighan saghlamliq dorisini qandaq qollinish heqqide meslihet sorap kirgen. Bu yuqumlan'ghuchi bu adettiki witamin xaraktéridiki saghlamliq dorisini 800 somgha sétiwaptu. Satquchi mushu dora eydizni dawalaydu dep satqan iken.

Bu dora xitay ichidimu sétilidiken. Tawbaw toridiki bahasi 128 yüen bolup, amérikidiki chong-kichik saghlamliq buyumliri dukanliri we tor dukanliridimu bahasi aran 15.80 Dollar buni xitay puligha sundursaq, texminen 90 som etrapida bolidu. Tawbawdikiler aran 38 yüen payda alghan bolsimu, lékin bu bimargha satquchi 700 som etrapida yeni 5 hessidin artuq payda alghan. Emeliyette eydizni dawalaydu dep qimmet bahagha sétiwalghan bu saghlamliq dorisining dora qutisigha “Mezkur dora amérika dora-yémeklik idarisige tizimgha aldurulmighan, bu dora késelliklerge di'agnoz qoyushqa, késel dawalashqa, saqaytishqa we aldini élishqa ishlitilmeydu” dégen eskertish yézilghan bolsimu, bimar in'glizche bilmigechke satquchigha ishinipla alghan.

Shunga, eydizdin yuqumlan'ghan dostlarning aldamchi satarmenlerge aldinip ketmeslikini, kocha paranglirigha ishinip ketmey, kesip ehliliridin meslihet élishni tewsiye qilghan.

Amérikida turup eydiz tetqiqati bilen shughulliniwatqan amérika kolombiye uniwérsitétining tetqiqatchisi memtimin ependimu yéqindin buyan yurtdashlarningmu mushuninggha oxshash saghlamliq doriliri heqqide meslihet sorighanliqini, eydizni dawalaydiken dep aldinip amérika we bashqa ellerde yasalghan yaki qutisigha bashqa tillarda chüshendürüsh bérilgen dorilardin meslihet sorighanliqini bildürdi. Memtimin ependi kishilerni özining we bashqilarning hayati saghlamliqi üchün chet'el dorilirini sétiwalghanda, awwal bezi munasiwetlik tekshürüshlerni élip bérish, doxturdin meslihet sorash, zörür bolghanda doxturgha körsitip höküm qildurush lazimliqini, doxturgha nöwette qoshup, qaysi dorilarni ichiwatqanliqini éniq chüshendürüp bérish lazimliqini, hergizmu qara qoyuq bashqilargha ishinipla istémal qilmasliqni agahlandurdi.

Mutexessis memtimin ependi yene munularni tewsiye qilidu:
-Eydiz bimarlirini dawalashta, wirusqa qarshi dawalash eydiz késili bimarlirigha nisbeten eng ünümlük yaki négizlik dawalash usuli bolup, intayin muhim rolini jari qildurmaqta, dorilar eydizni teltöküs saqaytalmaydu, emma bu xil usul wirusni eng yuqiri chekte kontrol qilip, bimarning immunitét iqtidarini eslige keltürüp, turmush süpitini yuqiri kötüridu, ömrini uzartidu. Shunga, deslepki mezgildila wirusqa qarshi dawalash élip bérishning paydiliq terepliri köp.Yuqiriqi “Koréye ademgiyahi” gha oxshash saghlamliq doriliri hergiz késel dawaliyalmaydu, peqet bedende kem bolghan ozuqluqlarni toluqlap, immunitét küchini yaxshilishi mumkin, yene bezi saghlamliq dorilirining bimargha eksiche ünüm bérishigimu bir nerse dep bolghili bolmaydu. Yene bezi bimarlar aldamchilarning saghlamliq dorilirigha ziyade eqide qilip, waqtida doxturgha barmay shu dorilarni yewergechke, késelning ünümlük dawalash basquchini ötküzüwétishi mumkin.

Köpligen tetqiqatlarda körsitilishiche, deslepke mezgilde wirusqa qarshi dawalash arqiliq, bimarlarning eydiz késili bilen yuqumlan'ghandin kéyinki ölüsh nisbitini töwenletkili bolidiken. Dawalashni qanche baldur bashlisa eydiz késilige alaqidar késelliklerge giriptar bolush we ölüsh xetiri shunche töwen bolidiken. Wirusqa qarshi dawalash-eydiz késilini dawalashning ünümlük usuli, emma bu jeryan uzun hem japaliq, peqet idiye teyyarliqi, boysunush teyyarliqi we beden jehettiki teyyarliqlarni yaxshi ishligendila, bimar andin wirusqa qarshi dawalashni öz waqtida bimalal bashliyalaydu we shu arqiliq wirusqa qarshi dawalashta baldur hem téz muweppeqiyet qazinip, normal immunitét iqtidarigha ige kishilerge oxshash ömür we turmush süpitige érisheleydu.

Uyghur aptonom rayoni 1995-yili tunji qétim eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchini doklat qilghandin, 2014-yili 9-ayning 30-künigiche, pütün rayondiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchi we bimarining sani 43533 ke yetken bolup, ürümchi, ili, turpan, aqsu, qeshqer, xotendiki eydiz yuqumdarliri pütün rayondiki eydiz yuqumdarliri sanining %91 ni igiligen. Buning ichide 8102 kishi qaza qilghan. Nöwette hayat yuqumlan'ghuchi 27373 bolup, bimar 8058 ken.

Kéyinki qétimliq anglitishimizda, eydiz mutexessisi memtimin ependi, xelq'arada eydizning aldini élish-dawalash tetqiqatidiki körünerlik utuqlar, eydiz bimarlirining wirusqa qarshi dawalash layihisini qobul qilish hemde toghra ijra qilish heqqide meslihet béridu.