Сәһийә саһәсидики кәспий хадимлар әйдиз кесәлликиниң уйғур диярдики қорқунчлуқ кесәлликкә айланғанлиқини илгири сүрмәктә

Ишәнчлик мәнбәләрдин еришилгән мәлуматлар шуни көрсәттики, уйғур елиниң җәнубий районлирида әйдиз билән юқумланғучилар саниниң шиддәт билән ешип бериватқанлиқи мәлум болмақта.

Илгири уйғур аптоном районлуқ әйдиз кесәллики билән җинсий кесәлликләрни тизгинләш һәмдә алдини елиш мәркизидә узун йил хизмәт қилған, йеқинда ғәрбтики мәлум дөләткә келип олтурақлашқан бир уйғур кәспий хадим радиомиз зияритини қобул қилди һәмдә бу һәқтики бәзи әһвалларни ашкарилиди.

Униң билдүрүшичә, хитай һөкүмити етирап қилған уйғур дияридики 40 миңдин артуқ әйдиз бимариниң 80% тин көпрәкини уйғурлар тәшкил қилидикән. Һәр бир әйдиз вируси билән юқумланғучи әң аз дегәндә өз әтрапидики 3 кишини әйдиз вируси билән юқумландуруш мумкинчилики бойичә һесаблиғанда, һазир тәхминән 100 миңға йеқин уйғурниң әйдиз вируси билән юқумлинип болғанлиқи еһтималдин йирақ әмәскән.

У өзиниң хизмәт тәҗрибисигә асасән мунуларни йәкүнләйду: “әйдиз кесәллики һазир уйғур дияриниң шималидин җәнубиға қарап ямримақта. Илгирики зәһәр чекиш яки шпирисни ортақ ишлитиш арқилиқ әйдиз вирусини юқтуруш һадисиси шималда асасий җәһәттин тизгинләнди, әмма җәнубта, йәни уйғурлар мәркәзлик җайлашқан җайларда әйдиз вируси җинсий мунасивәт йоли билән тарқалмақта. Буниңда хитай өлкилиридин уйғур елиниң җәнубиға келип олтурақлишиватқан хитай көчмәнлири, болупму қенида әйдиз вируси болған паһишә аялларниң ‛сатрачхана‚, ‛һордақхана‚, ‛увилаш мәркизи‚ дегәндәк намларда җинсий мулазимәт қилиши әйдизниң тарқилишидики асаслиқ сәвәб болмақта.”

У йәнә мунуларни егири сүрди: “әйдизниң алдини елиш һәққидики тәшвиқий хизмәтләр җәнубта пассип һаләткә чүшүп қалди. Һөкүмәт органлири муқимлиқни баһанә қилип, әйдиз кесили һәққидә тәшвиқий хизмәт ишлишимизгә тосалғулуқ қилди. Җәнубтики наһийә вә йезиларда партком секретарлиқ вәзиписини өтәватқан биринчи қол хитай әмәлдарлар ‛муқимлиқ һәммини бесип чүшиду‚ дәпла уйғур җамаәтчилики арисида әйдиз кесилиниң алдини елиш бойичә хизмәт ишләшкә йол бәрмиди. Болупму амминиң бир җайға йиғилишини чәклиди. Буниң билән җәнубтики сақлиқни сақлаш хизмәтлири пассип һаләткә чүшүп қалди.”

У зияритимиз җәрянида әйдиз вируси билән юқумланған бир уйғур аилисиниң паҗиәси һәққидики раст һекайини радио аңлиғучиларға тәқдим қилди.

Әйдиз кесәлликиниң уйғурлар арисиға шунчә тез ямришидики бәзи сәвәбләр һәққидә һазир америкида яшаватқан йәнә бир уйғур зиялий радиомиз зияритини қобул қилди. У илгири уйғур елиниң җәнубидики көплигән җайларда җәмийәтшунаслиқ бойичә тәкшүрүш елип барған болуп, униң бу һәқтики баянлири әйдиз кесәлликиниң районда тарқилишидики сирларни йәниму илгирилигән һалда дәлилләп бәрди.

У өзиниң җәнубта елип барған җәмийәт тәкшүрүши давамида хотән, йәркән, қәшқәр вә ақсу шәһәрлиридә көчмән хитайлар бәрпа қилған “қизил чирағ” районлирида йошурун тәкшүрүш елип барғанлиқини баян қилди. Униң билдүрүшичә, бу җайларда түрлүк намларда “дукан” ечип “җинсий мулазимәт” қиливатқан хитай паһишәлири әйдиз кесилини җәнубтики вилайәтләргә тарқитиштики асаслиқ васитә икән.

Тәпсилатини аваз улиништин аңлиғайсиз.