Eydiz wirusining Uyghur élidiki gheyriy resmiy tarqilish sür'iti dunya sehiye sahesidikilerni chöchütmekte

Amérika kolombiye uniwérsitétining tébbiy tetqiqatchisi memet imin ependi özi igiligen uchurlar arqiliq tüzigen eydiz toghrisidiki jedwel.

Amérika kolombiye uniwérsitétining tébbiy tetqiqatchisi memet imin ependi özi igiligen uchurlar arqiliq tüzigen eydiz toghrisidiki jedwel.

Amérika kolombiye uniwérsitétining tébbiy tetqiqatchisi memet imin ependi özi igiligen uchurlar arqiliq tüzigen eydiz toghrisidiki jedwel.

Bügün 1-dékabir, yeni dunya eydiz küni.

Pütün dunya xelqi, jümlidin sehiye sahesi insaniyetning mewjutluqi we saghlamliqigha éghir tehdit élip kéliwatqan bu qorqunchluq késellik bilen küresh qiliwatqan bügünki künde Uyghur diyaridin melum boluwatqan eydiz yuqum ehwali kishilerni chöchütmekte.

Undaqta, hökümet taratquliri atalmish “Muqimliqni saqlash” we “Diniy esebiylikke qarshi turush” teshwiqati bilen tolghan Uyghur diyarida eydizdin ibaret bu qorqunchluq apet qandaqlarche xelq neziridin chette qalduruldi? Uyghur diyarida eydizning eng yéqinqi yuqum ehwali qandaq boluwatidu?

Ilgiri Uyghur aptonom rayonluq eydiz késelliki bilen jinsiy késelliklerni tizginlesh hemde aldini élish merkizide uzun yil xizmet qilghan, yéqinda gherbtiki melum döletke kélip olturaqlashqan bir Uyghur kespiy xadim radi'omiz ziyaritini qobul qildi hemde bu heqtiki bezi ehwallarni ashkara qildi.

Uning bildürüshiche, 2014-yilining öktebir éyighiche xitay hökümiti élan qilghan Uyghur élidiki eydiz yuqumlan'ghuchilirining sani 43 mingdin köprek iken. Uning texminen 85 pisenti Uyghurlar bolup, hökümet hésabi boyiche 35 mingdin 37 mingghiche Uyghurning eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghanliqi melum.

Melum bolushiche, 2008-yilidin ilgiri Uyghur élida eydiz wirusi bilen yuqumlinish asasen dégüdek zeher chekküchilerning oxshash bir okul yingnisini ortaq ishlitishidin yuqqan iken. Halbuki, 2009-yilidin kéyin bu xil yuqum ehwalida özgirish yüz bérip, köpinchisi jinsiy munasiwet yoli bilen tarqalmaqtiken.

U yene, Uyghur élidiki eydiz yuqum ehwalining rayonlar boyiche jiddiy özgirish hasil qilghanliqini, eydiz bimarlirining 2009-yilidin ilgiri ürümchi, ili qatarliq shimaldiki sheherlerge köprek merkezleshken bolsa, yéqinqi birqanche yillardin buyan aqsu, qeshqer, xoten qatarliq jenubtiki wilayetlerge shiddet bilen kéngeygenlikini tekitlidi.

Amérika kolombiye uniwérsitétining méditsina tetqiqat merkizide uzundin buyan tébbiy tetqiqat bilen shughulliniwatqan memet'imin ependimu özi igiligen uchurlar arqiliq yuqiriqi ehwalni testiqlaydu. U hazirghiche taratqulargha ashkara bolghan Uyghur eydiz bimarliri sanining 35 mingdin ashidighanliqini, emma buning peqet hökümet élan qilghan san ikenlikini, emeliy sanning buningdin köp artuq ikenlikini texmin qilidu.

Yuqiriqi 2 neper Uyghur mutexessisning bildürüshiche, bir neper eydiz yuqumdarining öz etrapidiki kishilerge eydiz wirusini yuqturush mumkinchilikini az dégende 2-3 kishi, köp bolghanda 5 tin 10 kishigiche dep texmin qilishqa bolidiken. Shunga ular birdek eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan Uyghurlarning xitay hökümiti élan qilghan sandin xélila yuqiri ikenlikini, yeni Uyghur eydiz bimarliri sanining az dégende 80 mingdin 100 mingghiche bolushi mumkinlikini texmin qilmaqta.

Mutexessisler yene, Uyghur élida eydiz bilen yuqumlan'ghuchilarning ünümlük halda kontrol qilinmasliqi we eydiz wirusining dawamliq yamrishining tüp sewebi hökümetning uninggha atalmish “Muqimliq” qa mu'amile qilghandek jiddiy qarimaywatqanliqidin, dep hésablimaqta.

Tepsilatini awaz ulinishtin anglighaysiz.