Rusiye Uyghur rayonidin sün'iy hemrah rakétasining parchiliri chüshidighan yer ijare élish pilani barliqini bildürgen

Rusiye prézidénti wladimir putin bilen xitay re'isi shi jinping alem boshluqi sahesidiki kélishimidin kéyin, qol éliship körüshti. 2016-Yili 25-iyun, béyjing.

Rusiye 2020-yili “Proton-yoruqluq” namliq rakétasi, 2025‏-yili “Shungqar” namliq rakétasi bilen alem boshluqigha sün'iy hemrah qoyup béridu. Rusiye fédératsiye alem boshluqi idarisi yéqinda axbarat yighini chaqirip, “Proton-yoruqluq” we “Shungqar” namliq rakétalar bilen sün'iy hemrah qoyup bérish programmisini tonushturghan.

Rusiyening “Lénta”tori, “Xewerler” géziti qatarliq axbarat wasitilirining xewiride ashkarilishiche, axbarat yighinida rusiye alem boshluqi idarisining emeldari, rusiyening Uyghur aptonom rayonidin kölimi 10 ming kwadrat kilométirliq bir zéminni ijarige alidighanliqi, sün'iy hemrahni alem boshluqigha élip chiqqan rusiye rakéta parchilirining ijare alghan shu zémin'gha chüshidighanliqini bildürgen.

Rusiye zélkoskiy alem boshluqi penler akadémiyisining akadémiki andréy yonin, alem boshluqi dinamik küchi seweblik rakéta parchilirining 150 kilométir da'irige tarqilishi mumkinlikini bildürgen bolsimu, emma u buning ékologiyilik xewpini yoqluqini ilgiri sürgen.

Lékin qazaqistanliq Uyghur pa'aliyetchi, sowét qizil armiyisining sabiq podpolkowniki qehriman ghojamberdi bolsa bu “Qet'iy yol qoyushqa bolmaydighan nerse” dédi. U: “Hazirghiche zamaniwi téxnologiyide qanche qilghini bilen beribir bu ximiyiwi ré'aksiye qalduqliri hemmisi zeherlik. U chüshse Uyghur zéminini yene lopnur atom paligonidek zeherleydu. Uning üstige awu qalduqlar her da'im hésablighandek, yézilghandek métir-métir emes, köpinche uchup kétip bérip yériliwatqan, ishlimey qalidighan ehwallar bolidu. U mesilen, ürümchigimu chüshüp kétishi mumkin sheherning töpisige waha-kaza. Uyghur rayonida undaq keng boshluq yoq, dep oylaymen. U teklimakanning buyiqidin uyiqigha 350 kilométir mundiqi 800 kilométir, u yerge qandaq tashlaydu. Bu qet'iy yol qoyushqa bolmaydighan nerse” dep körsetti.

Qehriman ghojamberdi ependi yene, rusiyening “Proton” rakétalirining yéqilghusi nahayiti zeherlik ikenlikini, uning toluq köymeydighanliqini, proton rakétasining ilgiri qazaqistan'gha chüshüp kétip, éghir zeherlinish peyda qilghanliqini bildürdi.

Qehriman ghojamberdi mundaq deydu: “Proton rusiyening adem we yer sharini tekshürüsh apparatlirini toshuydighan rakéta. Uning köyidighan maddisi nahayiti zeherlik. U melum bir sewebler bilen toluq köyüp kiymeydu. U bir kashila chiqip aldinala chüshüp ketse, mawu qazaqistan'gha shundaq chüshüp ketti, ajrap. U bir qachilighanda 40 tonna qachilaydu. Shunga u k onlighan kwadrat kilométir yerni zeherlep, tirik organizmlarning hemmisi ölüp ketti.
Xudagha shükri u hélimu aydalagha chüshti. Rusiye bilen qazaqistan zeherni tazilash üchün 2 yil heriket qildi. Buning her türi bar. Mesilen, rusiyening protoni eng zeherlik. U bügün'giche kona madda, bir xil qoshulma ishlitidu. Shu qoshulma bolmisa u köymeydiken. U, dégen 40-50 tonna nerse, ahale bar yerge chüshüp ketse, chong apet peyda qilidu. Emdi uning köymey qalghan yaki toluq köymigen maddiliri téximu zeherlik. U hawa bilen ré'aksiyeliship, qoshumche bir nersilerni peyda qilidiken.”

Rusiye da'irilirining Uyghur rayonidin yer ijarige élish heqqidiki uchuri rusiye axbaratlirida ashkarilan'ghan'gha 5-6 kün bolghan bolsimu, emma xitay hökümiti buninggha hazirgha qeder inkas qayturmidi.

U q bayanatchisi dilshat rishit, buning uzun yilliq yadro sinaqlirida éghir radi'aktipliq bulghinishqa uchrighan Uyghur rayonidiki yerlik xelqning hayati, mal-warani we yashash muhitigha tesir qilidighan xeterlik pilan ikenlikini agahlandurdi.

Dilshat rishit: “Xitayning bundaq bir jayni bérishi burun bolup baqmighan, emma bu mesilide bu yerdiki yerlik milletlerning ten salametliki, bixeterlikige bu mesililerni xitayning muhim,dep qarimighanliqi éniq. Rusiye nahayiti chong dölet, özide insan yashimaydighan jaylar nahayiti köp. Emma néme üchün u bizning wetenni ishlitidu, bu moskwa bilen béyjing otturisidiki sirliq mesile” dédi.

Rusiye axbarat wasitilirining qeyt qilishiche, zémin ijarige élish mesiliside belki xitay rusiyege bezi shertlerni qoyushi mumkin. Amérika ilgiri rusiyege téxnika émbargosi qoyghanda xitay rusiye bilen alem boshluqi éléktr zapchaslirini ortaq ishlepchiqirishni xalaydighanliqini bildürüp, emma rusiyening xitayni suyuqluqni yéqilghu qilghan rakéta matori ishlepchiqirishigha yardem bérishini shert qilip qoshqan.

Qehriman ghojamberdining qarishiche, chong döletler otturisidiki alem boshluqi riqabiti qiziwatidu. Eger rusiye xitayni birer yéngi herbiy téxnika bilen teminleshke maqul bolsa, xitay rusiyege yer ijare bérishi mumkin.

Qehriman ghojamberdi: “Xitay peqet yéngi herbiy téxnologiyeni qolgha keltürüshke közi yetse, yer ijare bérishi mumkin. Bu hazir xitay aygha, mars we uningdin yiraqqa uchushni pilan qiliwatidu. Hazir ka'inat boshluqi chong döletlerning talash-tartish mesilisige aylinishqa bashlidi. Kim özining ka'inatta küchlük bazisini quruwalsa, shu tasadipiy yüz béridighan urushlarda ghelibe qazinidu, dégen közqarash bar. Bu nuqti'inezerdin peqet énérgiye emes, pul emes, chongraq bir téxnikini qolgha keltürse xitay, mumkin buninggha qoshulidu” dep körsetti.

Rusiye alem boshluqi idarisining emeldarining qeyt qilishiche, rakétalar qoyup bérilip, Uyghur rayonining hawa boshluqigha kirgende rakéta parchiliri sün'iy hemrahidin ayrilidiken. Bu rusiye emeldari “Xewerler” gézitige bergen uchurida yene, rakéta parchiliri chüshidighan rayondiki ahalilerni waqitliq tarqaqlashturushqa toghra kélidighanliqini bildürüp, “Mana bizning néme üchün xitaydin yer ijare élishqa éhtiyajliq bolup qélishimizning sewebi”dégen.

U, bu 10 ming kwadrat kilométirliq zémin Uyghur élining qaysi rayonigha toghra kélidighanliqini tilgha almighan.Emma u, rakétalar qazaqistanning bayqongur alemge uchush merkizidin qoyup bérilidighanliqini bildürgen.