“мулан” филими ишләнгән турпанда 4‏-лагер тутқунлириниң семонт вә шеғил завутида һәқсиз ишлитиливатқанлиқи ашкариланди

Ениқлашлиримиз давамида “мулан” филими ишләнгән турпанда “4‏-тәрбийәләш мәркизи” дәп аталған лагерниң турпан-тоқсун ташйоли бойидики бир җаңгалға җайлашқанлиқи, у йәргә шеғил вә семонт завути қурулуп, тутқунларниң һәқсиз ишлитиливатқанлиқи ашкариланди. Хәлқара уйғур кишилик һоқуқни илгири сүрүш җәмийитиниң рәиси рабийә қадир ханим түнүгүн тәшкилат тор бетидә баянат елан қилип, дисней филим ширкитиниң турпандики лагерларға көз юмушини “залимға ян басқанлиқ вә американиң образиға дағ чүшүргәнлик” дәп әйиблиди

Алдинқи күнидики ениқлашлиримиз давамида дисней филим ширкити “мулән” филимини сүрәткә алған турпан шәһәр ичи вә йеқин әтрапида 1-, 2, вә 3‏-тәрбийәләш мәркәзлири дәп номурлуқ атилидиған 8 лагерниң барлиқи ашкариланған иди. Бүгүнки ениқлашлиримиз давамида бу 8 лагердин бириниң, йәни “4‏-тәрбийәләш мәркизи” ниң турпан-тоқсун чоң ташйоли бойидики бир җаңгаллиққа җайлашқанлиқи ашкариланди. Тоқсун наһийәсидики сақчи хадимлиридин бириниң баянлиридин мәлум болушичә, көлими нисбәтән чоң болған бу лагер турпан шәһәр ичидин10 километирчә узақлиқта икән.

Дисней ширкитиниң филим ишләш давамида мана мушу лагерға көз юмғанлиқи вә униңға тегишлик инкас қайтурмиғанлиқи муһаҗирәттики уйғурлар вә хәлқара җамаәтниң тәнқидигә учримақта. Хәлқара уйғур кишилик һоқуқ вә демократийини илгири сүрүш җәмийитиниң рәиси рабийә қадир ханим түнүгүн тәшкилат тор бетидә баянат елан қилип, дисний ширкитиниң мәзкур лагерларға көз юмушини “диснйниң вә американиң образиға дағ чүшүргәнлик” дәп тәнқидлиди.

Турпан вәзийитидин хәвәрдар кишиләрдин бириниң инкас қилишичә, даириләр дәсләптә бу лагерға адәм топлиғанда тутқунларға 15 күнлүк “тәрбийәләш” кә елип меңилғанлиқини уқтурған; арқидин тутқунларниң аилә-тавабатлириға бейҗиңда ечилидиған19 ‏-қурултай йепилғандин кейин андин қоюветилидиғанлиқи билдүрүлгән. Мәлум мәзгилдин кейин даириләр бу аталмиш “тәрбийәләш” ниң җәмийәт муқимлиқиға иҗабий тәсир көрситиватқанлиқини илгири сүрүп, лагерниң ичигә завут-фабрикиларни селишқа башлиған. Лагерға топланғандин буян өзлириниң қачан қоюп берилидиғанлиқидин хәвири болмиған тутқунлар вә уларниң аилә тавабиатлири бу лагерда қурулуватқан завут-фабрикиларға қарап, өзлириниң йеқин арида қоюп берилмәйдиғанлиқини пәрәз қилишқан. Мәзкур сақчи хадимниң ашкарилишичә, нөвәттә бу лагерда бир шеғил завути вә бир пайпақ завути мәвҗут икән.

Рабийә қадир ханим түнүгүнки баянатида дисней филим ишлигүчилиригә хитабән көп пул тепиш вә карханини зорайтишниң тәс иш әмәслики, тәс болғини буни әхлақ чиграсидин чиқмай вә қанунға хилаплиқ қилмай туруп беҗириш икәнликини әскәрткән.

Вәзийәттин хәвәрдар кишиниң инкас қилишичә, 2017‏-йилиниң ‏ахиридин башлап, лагер тутқунлирини аталмиш “җинайәт” лиригә қарап дәриҗиләргә айриған вә пәрқлиқ рәңдики форма кийимләрни кийдүрүшкә башлиған. Мәлум болушичә, турпанниң4 ‏-лагерида аталмиш “җинайити еғир” болғанлар шеғил завутида, йеник болғанлар пайпақ завутида ишқа селинған. Лагердикиләрдин башқиларниң кирип-чиқиши пүтүнәй чәкләнгән бу завут-фабрикиларда лагер тутқунлири һәқсиз ишлитилгән.

Бу лагерда адәм сани пәвқуладдә көп болғанлиқи үчүн тутқунларниң бир қисми, болупму аталмиш “җинайити еғиррақ” болғанлири тоқсунниң алғуй базиридики җоңтәй йәнхуа гуруһиниң семонт завутида ишқа селинған. Дейилишичә, 4 ‏-лагерниң бир қисим тутқунлири җоңтәйдики семонт завутиға әтигән саәт 6 дә сақчиларниң назаритида ялап елип берилип. Кечә саәт 8дә қайтуруп әклинидикән. Йәнә бәзилири болса лагерниң шу завуттики ятақлирида йетип ишләйдикән.

Мана бу вәзийәтни көздә тутқан рабийә қадир ханим 13-сентәбирдики баянатида мәзкур ширкәтни залимға ян бесиш билән әйиблиди.

Мәлум болушичә, “мулән” филиниң ахирида уйғур аптоном районлуқ партком тәшвиқат бөлөмигә вә турпан сақчи идарисигә алаһидә рәһмәт ейтилған. Рабийә ханим бу рәһмәт-мәдһийәни болса “етник қирғинчилиқ елип бериватқан бир қатил һөкүмәт билән қол тутушуш” дәп тәсвирлиди вә буни инсанпәрвәрлик нуқтисидин “йиргинчлик бир көрүнүш” дәп әйиблиди.