Шаир мутәллип сәйдулланиң йеңи түркчә шеирлар топлими нәшр қилинди

Хитай һөкүмити тәрипидин уйғур тили вә әдәбияти зор чәклимигә учраватқан бүгүнкидәк вәзийәттә, муһаҗирәттики әдәбият-сәнәт паалийәтлириниң уйғур мәдәнийитини сақлап қелиштики роли көзәткүчиләр тәрипидин тәкитлинип кәлмәктә.

Йеқинда норвегийәдә яшаватқан уйғур шаир мутәллип сәйдулланиң “деңизниң ейтқанлири” намлиқ шеирлар топлими бәнгү нәшрияти тәрипидин нәшр қилинған болуп, бу апторниң “икки көз, икки йүз” намлиқ шеирлар топлимидин кейинки чәт әл тилида нәшр қилинған йәнә бир әдәбий иҗадийити һесаблинидикән.

Мутәллип сәйдулла әпәндим зияритимизни қобул қилип, хитай һөкүмитиниң уйғур тили вә әдәбиятини йоқитиш тиришчанлиқиға қарши муһаҗирәттики уйғурларниң мәсулийитини ада қилиши керәкликини тәкитләп мундақ деди:

“хитай уйғур әдәбияти вә уйғур тилини йоқитишқа урунуватқан бүгүнкидәк күндә муһаҗирәттики уйғур язғучилириниң зиммисигә чүшкән йүк интайин еғир. Биз ноқул һалда уйғур ана тили вә мәдәнийитини қоғдап қилиш үчүнла әмәс, уйғурниң дәрдини, азаблирини йезиш арқилиқ уйғурниң бу дунядики мәвҗутлуқини дуняға билдүрүшимиз керәк.”

У йәнә мундақ деди: “бу узун бир җәрян. Шуниң үчүн муһаҗирәттики уйғурлардин күтидиғиним қәләмдә тохтап қалмастин, үмидсизләнмәстин, иккиләнмәстин йезиқчилиқ билән шуғуллиниш вә әсәр йезиштин ибарәт. Бир уйғур пәрзәнти үстигә илишқа тегишлик виҗдани мәсулийитини үстигә илишқа тәйяр бөлиши керәк.”

Мутәллип сәйдулланиң “тәңритағ журнили”, “тарим журнили”, “турпан журнили” қатарлиқ әдәбий журналларда 300 парчиға йеқин шеири вә әдәбий иҗадийәтлири елан қилинған болуп, униңдин башқа “шинҗаң гезити”, “үрүмчи кәчлик гезити” қатарлиқ гезитләрдә 200 парчиға йеқин тәрҗимә әсәрлири елан қилинған. Шаирниң бир қисим шеирлири һазирғичә хитай, түрк вә норвег тиллириға тәрҗимә қилинған.

Дуня уйғур язғучилар уюшмисиниң баш катипи абдушүкүр муһәммәт әпәндим шаир мутәллип сәйдулла әпәндимниң әдәбий иҗадийәтлири һәққидә тохтилип мундақ деди:

“мутәллип сәйдулланиң чәт әлгә чиққандин кейинки бир қанчә йил ичидә язған шеирлирида өзгичә йол, өзгичә өзгириш вә услуб бар.

Вәтәндә язған шеирлири билән түптин пәрқлиниду. Мутәллипниң һазирқи шеирлирида сүзүклүкни һес қилимән. Худди тәбиәт мәнзирисидәк, җимҗит дәл-дәрәхләрниң арисидики сүзүк судәк мәнзирини көргәндәк болимән.

Өзгичә шеири мисраларни түзиду, охшимиған шәкилдә ипадиләйду. Мутәллипниң шеирлириға омумиййүзлүк баһа бәргән чиғимизда, қисқичә бир җүмлә билән ипадилигини болиду. Мутәллипниң шеирлирида мәнә бошлуқиға қариғанда, һессият бошлуқи бәкрәк кәңри. Мутәллип шеирлирида мәнигә әмәс, һессиятқа күчәйду. Мән мутәллипниң шеирлирини оқуғанда өзүмни раһәт вә йеник һес қилимән.”

Мутәллип сәйдулла әпәндим зияритимизниң давамида муһаҗирәттики уйғур шаирлириниң әсәрлирини дуняға тонуштуруштики муһим басқучлар һәққидә тохтилип өтти.

Көзәткүчиләр хитайниң уйғурларға илип бериватқан етник қирғинчилиқ сиясәтлириниң тәсиридә, уйғур тили вә әдәбиятиниң еғир кризисқа дуч келиватқанлиқини, муһаҗирәттики уйғурларниң әдәбият-сәнәт паалийәтлириниң бу кризисни йениклитиштә муһим рол ойнайдиғанлиқини тәкитләп кәлмәктә.