Myunxén xelq'ara xewpsizlik yighinida  Uyghur mesilisi we Uyghur pa'aliyetliri

16-Féwral küni 60-nöwetlik myunxén xelq'ara xewpsizlik yighini gérmaniyening myunxén shehiridiki “Bawariye sariyi” da bashlan'ghan. Yighin'gha 50 din artuq döletning pirézidéntliri, bash ministirliri, 60 tin artuq döletning tashqi ishlar ministirliri, 25 tin artuq döletning dölet mudapi'e ministirliri we her sahe mutexessisler, diplomatlar, siyasiyonlar, bankirlar, karxanichilar, muxbirlar bolup 2000 din artuq kishi qatnashqan. Dunya tinchliqi üchün izdinish, jiddiy toqunushlarni hel qilishni tüp meqset qilghan bu yighin'gha Uyghurlargha wakaliten d u q re'isi dolqun eysa ependiningmu ishtirak qilishi diqqetke sazawer bir nuqta bolghan.

Dolqun eysa ependining bildürüshiche, u bu yighinda ukra'ina mesilisi we pelestin mesilisige oxshashla  Uyghurlar mesilisiningmu dunya tinchliqigha munasiwetlik jiddiy bir mesile bolghanliqi heqqide so'allarni otturigha qoyup, yighin ehlining diqqitini Uyghur élidiki irqiy qirghinchiliqqa tartishqa térishqan. U yighin jeryanida xitay bilen bir septe turuwatqan se'udi erebistan, kuweyt qatarliq döletlerning wekilliri bilenmu uchriship, ulargha xitayning ikki yüzlimichilik siyasiti bilen islam dunyasini aldawatqanliqini anglatqan. U mezkur yighinda yene köpligen döletlerning rehberliri bilen söhbet ötküzüsh pursetlirige érishken.

Bu, dolqun eysa ependining 2-qétim myunxén xelq'ara xewpsizlik yighinigha qatnishishi bolup, u aldinqi yili ötküzülgen 59-nöwetlik yighin'gha qatniship Uyghur irqiy qirghinchiliqi mesilisini otturigha qoyghandin kéyin, xitay hökümiti myunxén xelq'ara xewpsizlik yighinini teshkilligüchilerge qattiq naraziliq bildürüp, eger dolqun eysa 60-nöwetlik yighin'gha qatnashturulsa, özlirining bu yighin'gha wekil ewetmeydighanliqini bildürüshken. Bu sewebtin bu yil xitay kommunistik partiyesi siyasiy biyurosining ezasi, tashqi ishlar ministiri wang yi 17-féwral nutuq sözlep bolghandin kéyin, dolqun eysa ependining mezkur yighin'gha qatnishishigha ijazet bérilgen.

RFA/Ekrem

Melum bolushiche, wang yi yighinda Uyghur irqiy qirghinchiliqi we Uyghur mejburiy emgikige da'ir so'allargha duch kelgen bolup, u yighinda qilghan sözide “Atalmish shinjang mesilisi xitayning tereqqiyatini tosush we shinjangni qalaymiqan qilishni meqset qilghan bir uchum gherb döletlirining we metbu'atlirining oyuni” dégenlerni ilgiri sürgen. U yene “Shinjang Uyghur aptonom rayoni qurulghanda Uyghurlarning nopusi 2 milyon idi, hazir köpiyip 12 milyon'gha yetti. Nede irqiy qirghinchiliq bolsun!” dégendek sözlerni tilgha élip, Uyghur irqiy qirghinchiliqini inkar qilghan.

RFA/Ekrem

17-Féwral küni myunxén xelq'ara xewpsizlik yighinigha parallél halda d u q bilen merkizi washin'gtondiki démokratiyeni ilgiri sürüsh fondi birlikte “Meshrep we Uyghurlargha erkinlik” dégen témida bir pa'aliyet ötküzgen. Bu pa'aliyetke Uyghurlardin sirt, bezi döletlerning rehberliri, diplomatlar, axbarat sahesining xadimliri, tibetlikler, xongkongluqlar qatnashqan. Dolqun eysa ependining tilgha élishiche, pa'aliyette Uyghur ta'amliri we Uyghur medeniyiti tonutulghan hemde bezi shahitlar Uyghur irqiy qirghinchiliqi heqqide guwahliq bérip, kishilerning diqqitini Uyghur élidiki zulumgha tartqan.

Gollandiyedin kélip bu yighinda guwahliq bergen lagér shahiti qelbinur sidiq xanimning bildürüshiche, hem Uyghur élidiki irqiy qirghinchiliqni bildürüsh, hem Uyghurlarning yoqilishqa yüz tutuwatqan medeniyitini namayan qilish birleshtürülgen bu pa'aliyet, ishtirakchilarning qizghin alqishlirigha sazawer bolghan. D u q xelq'ara alaqe bölümining diréktori zumret'ay erkinmu mezkur pa'aliyetning netijilik ötküzülgenlikini ilgiri sürdi.