En'gliye we amérika qatarliq döletlerde béyjing qishliq olimpik musabiqisigha qarshi zor kölemlik namayishlar uyushturuldi

Londondiki pikadil meydanida ötküzülgen zor kölemlik namayishtin körünüsh. 2022-Yili 3-féwral, en'gliye.

Olimpik tarixidiki eng ziddiyetlik musabiqilerning biri dep bahaliniwatqan 2022-yilliq béyjing qishliq olimpik musabiqisi, dunyaning herqaysiy jaylirida ötküzülgen zor kölemlik naraziliq namayishlirining, déplomatik bayqutlarning kölenggüside bashlandi.

Herqaysi döletlerdiki Uyghurlar, tibetler we xongkongluqlar birliship keng kölemlik namayishlarni uyushturush arqiliq, dunya jama'etchilikining semige xitay sahibxanliq qiliwatqan olimpikni we uning échilish murasimini körmeslikni, olimpik musabiqisining heshemetlik tentenilirining keynide Uyghurlargha yürgüzülüwatqan irqiy qirghinchiliq hemde tibetler we xongkonglargha qiliniwatqan zulumlarning barliqini tekitligen.

3-Féwral küni en'gliye paytexti londonda zor kölemlik namayish uyushturulghan bolup, londondiki xitay elchixanisi aldida bashlan'ghan bu namayish londondiki pikadil meydanida dawamlashqan. Namayishchi amma “Béyjing olimpiki-irqiy qirghinchiliq olimpikidur”, “Sherqiy türkistan'gha erkinlik, tibetke erkinlik, xongkonggha erkinlik!” dégendek sho'arlarni towlashqan.

Dunya Uyghur qurultiyining londondiki wekili rehime mehmut xanim bu namayishqa qatnashqan. Uning radiyomizgha éytishiche, namayishta yene simowlluq altun médal tarqitish murasimi ötküzülgen bolup, uningda olimpik komitétining re'isi tomas bax, xitay dölet re'isi shi jinpinggha “Irqiy qirghinchiliq médali” tarqitip bergenliki namayen qilin'ghan.

Mezkur namayishqa en'giliye parlaméntining yuqiri palata ezasi dawid élton, parlamént ezasi nusret gheni xanim we afzal xan qatarliqlarmu qatniship söz qilghan.

Dawid elton ependi, jinayetlerning eng éghiri bolghan irqiy qirghinchiliq Uyghurlarning béshigha kelgen, tibetler bilen xongkongluqlarning erkinliki tartiwélin'ghan bir mezgilde, bu qétimliq olimpikning béyjingda ötküzülgenlikini, shu wejidin bu qétimliq olimpik teshkilligüchilerni we uni qollighuchi xelq'araliq shirketlerni qattiq eyibleydighanliqini bildürgen.

Dawid élton ependi mundaq dégen: “Erkin döletlerde yashawatqan bizler choqum erkinlikning mesh'ilini yéqishqa, zulumgha uchrighuchilarning ümid mesh'ili bolushqa teyyar turushimiz kérek. Ümidwar bolush intayin muhim. . . Biz xitay kompartiyesining zulumigha uchrighuchilar bilen herda'im bir septe turimiz.”

Arqidin yene parlamént ezasi nusret gheni xanimmu söz qilghan. U sözini “Xitayning irqiy qirghinchiliq olimpik musabiqisini ret qilimiz” dégen sho'ar bilen bashlighan. Nusret gheni xanim mundaq dégen: “Ete béyjing qishliq olimpik musabiqisi bashlinidu. Xitay kompartiyesi intayin tentenilik, heshemetlik körünüshler arqiliq özining jinayitini yoshurushqa urunidu. Biraq biz heqiqetni bilimiz. Biz dunyagha xitayning xongkongdiki basturushini, tibetlerge qiliwatqan ziyankeshlikini échip körsitimiz. Biz dunyagha xitayning Uyghurlargha qiliwatqan we mushu minutlarda dawam qiliwatqan irqiy qirghinchiliqini körsitimiz.”

Ular yene xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan irqy qirghinchiliqini, tibetler we xongkongluqlargha qiliwatqan zulumini her pursette tekitleydighanliqini bildürüshken.

Rehime xanimning éytishiche, qizghin keypiyat ichide ötken bu namayish en'giliyediki axbarat wastiliriningmu diqqitige érishken bolup, en'giliyediki BBC qatarliq axbarat wastiliri namayishni xewer qilghan. Rehime xanim BBC téléwiziyesi xewer programmisining mexsus ziyaritini qobul qilghan.

Namayishchi amma bu qétimliq olimpik musabiqisini tarqitidighan axbarat organliri, muxbirlar we téléwiziye qanallirinimu xitayning teshwiqatigha maslashmasliqni telep qilghan. Meydan'gha yighilghan yüzligen namayishchi béyjing da'irilirige bu pursetni yaritip bergen xelq'ara olimpik komitétini qattiq eyiblep sho'ar towlighan.

Chet ellerdiki Uyghur, tibet we xongkongluqlarning olimpikkke qarshi namayishliri yene amérikaning nyu-york shehiridiki xitay konsulxanisi aldidimu ötküzülgen. Mezkur namayishqa lagér shahidi tursun'ay ziyawudun xanim ishtirak qilghan. Ular nyu-yorkta yéghiwatqan qattiq yamghurgha qarimay qollirida “Uyghurlargha qaritilghan irqiy qirghinchiliq toxtitilsun”, “Irqiy qirghinchiliq olimpikini boyqut qilimiz” “Tibetlerge erkinlik” qatarliq sho'arlar bilen namayish qilghan.

Bügün ijtima'iy taratqularda we herqaysi axbaratlardimu béyjing qishliq olimpiki küchlük tenqid qilin'ghan. Amérika kéngesh palata ezasi marko rubiyo, mit romniy qatarliqlar déktator xitay uyushturghan olimpik musabiqisini, olimpik komitétini, olimpikni qollighuchi shirketlerni eyibligen.

Amérika yehudiy qirghinchiliqi xatire muziyi bolsa tiwittérda 1936-yili natséstlar gérmaniyesi sahibxanliq qilghan bérlin olimpikining mesh'el yetküzüsh murasimining widiyosini tarqitip: “Körüwatqiningiz natsistlarning 1936-yildiki olimpik tenheriket musabiqiside teshwiqat meqsitide qollan'ghan mesh'el yetküzüsh pa'aliyitidur. Natséstlar eyni chaghda bu pa'aliyetni özining yehudiylargha we bashqilargha qiliwatqan ziyankeshlikini yoshurush üchün qandaq qollan'ghan bolsa, bügünmu biz olimpik tenheriket musabiqisining qandaq qilip Uyghurlargha qiliniwatqan wehshiyliktin diqqet burashqa qolliniliwatqanliqigha shahit bolmaqtimiz,” dep yazghan.