Shahitlarning 1988-yili yüz bergen aliy mektep oqughuchilirining namayishi toghrisidiki eslimiliri
2021.06.15
Bundin 33 yil ilgiri yüz bergen aliy mektep oqughuchilirining namayishini xitay hakimiyiti “15-Iyun jédel chiqirish weqesi” dep atighanidi.
Bügün “Shinjang uniwérsitéti” oqughuchilirining 1988-yili ürümchide “Milliy kemsitishke qarshi turush” sho'ari astida élip barghan namayishigha del 33 yil boldi. Bu namayish eyni waqitta ürümchi kochilirini lerzige sélip, hökümet da'irilirini qattiq chöchütken we tesiri pütün Uyghur diyarigha yamrighan bir namayish bolghanidi. Xitay hakimiyiti öz waqtida bu namayishni “15-Iyun jédel chiqirish weqesi” dep atighan hemde 3 ay dawam qilghan soraq-so'allardin kéyin bu qétimqi namayishni teshkilligen dolqun eysa, waris ababekri qatarliqlarni mekteptin qoghliwetkenidi.
Dolqun eysa hazir d u q ning re'islik wezipisini ötimekte. Waris ababekrining 2019-yili 11-ayda xitayning jaza lagéridin qoyup bérilip, shu yili 24-noyabir küni namelum késellik sewebidin ürümchide qaza qilghanliqi melum boldi.
“Shinjang uniwérsitéti” ning 1988-yili 9-ayning 26-küni chiqarghan 148-nomurluq qararida dolqun eysaning bu qétimqi namayishni teshkillesh jeryani tepsiliy tonushturulghan we “Shinjang dashöning 15-iyun weqesini éniqlash guruppisi” ning “Dolqun eysaning oqush tewelikini bikar qilish telibi” ge bina'en uni mekteptin heydep chiqarghanliqi bayan qilin'ghan.
“Shinjang uniwérsitéti” tarqatqan “Shinjang dashöning dolqun eysaning 15-iyun jédel chiqirish weqeside ötküzgen xataliqini bir terep qilish toghrisidiki qarari” namliq höjjette mundaq yézilidu: “1988-Yili 9-ayning 26-küni échilghan kéngeytilgen mudiriyet yighinida muzakire qilish arqiliq, shinjang dashö 15-iyun weqesini éniqlash ishxanisining ‛dolqun eysaning 15-iyun jédel chiqirish weqeside ötküzgen xataliqini bir terep qilish toghrisidiki pikri‚ge qoshulup, dolqun eysani oqush tewelikidin chiqirish qarar qilindi”.
Mezkur qarargha eyni zamandiki mektep mudiri hakim jappar imza qoyghan, höjjetke uning shexsiy tamghisi bilen mektep tamghisi teng bésilghanidi.
1988-Yili 6-ayning 15-küni ürümchide yüz bergen aliy mektep oqughuchilirining namayishini teshkilligen we uninggha qatnashqan shahitlarning bir bölüki hazirmu muhajirettiki milliy heriketning aldinqi sépida xizmet qilmaqta. Atalmish “15-Iyun jédel chiqirish weqesi” ning teshkilligüchisi, hazirqi d u q ning re'isi dolqun eysa ependi bügün bu heqte toxtalghanda, 1985-yili yüz bergen “12-Dékabir oqughuchilar herikiti” ning tesiride 1987-yili özlirining shinjang uniwérsitétida “Studéntlar pen-medeniyet uyushmisi” ni qurup chiqip aqartish herikiti bilen shughullan'ghanliqini we 1988-yili 15-iyun “Milliy kemsitishke qarshi turush” sho'ari astida kochigha chiqip namayish qilip, xitay hakimiyitige qarshi emeliy heriketlirini bashlighanliqini tilgha aldi. U sözide, bundin 30 yillar ilgiri yüz bergen bu xildiki démokratik heriketlerni xatirileshning ehmiyiti we bu arqiliq kéyinki ewladlarni terbiyeleshning zörüriyetliri toghriliqmu toxtilip ötti.
1985-Yilidiki “12-Dékabir oqughuchilar herikiti” we 1988-yilidiki atalmish “15-Iyun jédel chiqirish weqesi” ning teshkilligüchiliridin biri amérikadiki “Uyghur herikiti” teshkilatining diréktori roshen abbas xanimdur. U bügün bu xususta toxtalghanda: “Biz shu qétimqi namayish arqiliq sherqiy türkistan xelqining erkinlikke, musteqilliqqa bolghan intilishini, xitay mustemlikisini qobul qilmaydighan hör iradisini jakarlighan iduq” dégenlerni bayan qildi.
1987-Yili qurulghan “Studéntlar pen-medeniyet uyushmisi” ning ezasi, 15-iyundiki namayishning aktip ishtirakchiliridin biri hazir norwégiyede yashawatqan Uyghur ziyaliysi abduréshit ependidur. U bu heqte ziyaritimizni qobul qilghanda, 15-iyundiki namayishning qozghilishigha ot piltisi bolghan milliy kemsitish hadisisini eslep ötti.
Pakitlargha asaslan'ghanda, “Shinjang dashö 15-iyun weqesini éniqlash ishxanisining dolqun eysaning 15-iyun jédel chiqirish weqeside ötküzgen xataliqini bir terep qilish toghrisidiki pikiri” namliq bu höjjet 10 betlik xulase doklati bolup, mezkur “Ishxana” shu qétimqi namayishtin kéyin xitay jama'et xewpsizlik organliri bilen birliship nurghunlighan oqughuchilarni soraq qilip, 15-iyun namayishi toghruluq 200 betke yéqin matériyal turghuzup chiqqan. Dolqun eysa bilen waris ababekrilerni mekteptin qoghliwetkendin sirt, yene nurghun oqughuchilarni xizmet teqsimatida jazalighan.