Pakistandiki kungzi institutining 3 xitay oqutquchisi özini qoshup partlitish hujumigha uchrap öldi

Pakistanning karachi shehiridiki karachi uniwérsitéti tarmiqidiki kungzi institutining xitay oqutquchiliri olturghan mashina özini qoshup partlitish hujumigha uchrighan. 2022-Yili 26-aprél.

26-Aprél seyshenbe küni chüsh waqtida pakistanning karachi shehiridiki karachi uniwérsitéti tarmiqidiki kungzi institutining xitay oqutquchiliri mashina bilen yürüp kungzi institutining derwazisi aldigha yéqinlap kéliwatqanda özini qoshup partlitish hujumigha uchrighan. Netijide mashina ichidiki üch neper xitay oqutquchi we pakistanliq shopur qatarliq töt kishi ölgen, weqede bir xitay oqutquchi, pakistanliq qoghdighuchilar qatarliq töt kishi yarilan'ghan.

Axbaratlarda, weqede ölgenlerning isim-familisi élan qilin'ghan bolup, ölgenlerning arisidiki kungzi institutining mudiri proféssor xu'ang geyping qatarliq üch kishining resimliri tarqitilghan.

Karachi saqchi bashliqi abduréhim shiyrazi axbaratlargha bergen bayanatida bildürüshiche, kungzi institutining oqutquchilirigha qarshi özini qoshup partlitish hujumi élip barghuchi shari baloch isimlik bir ayal kishi bolup, u balochistan uniwérsitétida pelsepe saheside magistirliq üchün oquwatqan we döletke tewe bir toluq ottura mektepte oqutquchiliq qiliwatqaniken. Shari baloch bu yil 30 yashqa kirgen bolup, u bir qiz, bir oghul ikki perzentning anisi iken.

Hindistanning India Today ( bügünki hindistan) téléwiziye qanilining 27-künidiki xewiride éytilishiche, özini “Balochistan azadliq armiyesi” dep atighan teshkilat sintliq bayanat élan qilip bu weqening jawabkarliqini öz üstige alghan. Balochistan azadliq armiyesi teshkilatidin majid bragadis élan qilghan mezkur sintliq bayanatta, “Öz wetini we zéminini qoghdash wezipisini ada qiliwatqanliqi” ni tekitligen we “Xitayni agahlandurup uning guwadar porti qatarliq balochistan zéminidin derhal chiqip kétish” ni bildürgen.

Pakistanning “Aj t w” qanili öz tor bétide tarqatqan bayanatta majiyd bragadisning mundaq dégenliki bildürülgen: “Men yene shu tekrarlaymenki, gowadar porti we pütün balochistan balochlargha tewe, zéminimizni qoghdash bizning mes'uliyitimiz, heriketlirimiz dawamlishiwatidu, biz öz sahillirimizni qoghdaymiz, xitay bizning roxsitimizni almastin bu yerge kelgen we düshminimizge yardem qilghan”.

U bayanatta yene mundaq dégen: “Eger xitaylar pakistanni tashlap chiqip ketmeydiken, hujum qilish herikiti yene dawamlishidu, xitayning bir belwagh bir yol pilani balochistan zéminida meghlubiyetke uchraydu”.

Weqe yüz bergen rayondiki közitish kamérasidin élin'ghan kungzi institutining xitay oqutquchilirini élip mangghan mashina yoldin aylinip ötüwatqanda bir ayalning yol yaqisidin mashinigha yéqinlap kélip özini qoshup partlitiwatqan sin körünüshler axbaratlarda tarqitilghan.

Amérika awazining 27-aprél künidiki xewiride bildürülüshiche, karachi saqchi idarisi térrorluqqa qarshi bölümining bashliqi raja ömer xettab axbaratlargha bayanat bérip mundaq dédi: “Bu bir özini qoshup partlitish weqesi idi, bu weqede ikki ayal qatarliq üch chet'ellik we bir pakistanliq hayatidin ayrildi. Bu weqe bir ayal kishi teripidin sadir qilindi we bir bölgünchi teshkilat bu weqening jawabkarliqini öz üstige aldi, tekshürüsh dawam qiliwatidu, pat yéqinda yip uchi arqiliq iz qoghlap weqeni sadir qilghuchilarni qolgha chüshürimiz”.

Saqchi bashliqining axbaratlargha bildürüshiche bu weqege chétishliq dep qaralghan gumanliq bir kishi tutqun qilin'ghan bolsimu uning isim-familisi hazirche mexpiy tutulghan.

Pakistan “Ari néwiz” téléwiziye qanilining 28-apréldiki xewiride bildürülüshiche, pakistan saqchiliri hojumchi shari balochning öyige bésip kirip uning yoldishi beshir baluchni tutqun qilghan.

Pakistan ichki ishlar ministiri rana sana'ullah xan özining tiwittér hésabida bu weqe toghrisida bayanat élan qilip, “Bu weqeni pakistan-xitay dostluqigha hujum qilindi” dep qaraydighanliqini ipadiligen we “Pütün küchini ishqa sélip térrorchilarni yoqitidighanliqi” ni bildürgen.

Bi bi s orduche bölümning 27-apirildiki xewiride bildürülüshiche, pakistan bash ministiri shahbaz shirif bu weqege munasiwetlik bayanat élan qilip, karachida yüz bergen özini qoshup partlitish weqesini qattiq eyibligen, u bu weqede xitay puqralirini öz ichige alghan insanlarning ölgenlikidin qattiq qayghurghanliqini ipadiligen.

U sözide yene, “Bu qorqunchluq térrorluq herikitini qattiq eyibleydighanliqi”, “Jawabkarlarni tépip chiqip jazagha tartidighanliqi” ni bildürgen.

Pakistan dunya xewer (Dunya News) téliwéziye qanilining 28-apréldiki xewiride bildürülüshiche, pakistan bash ministiri shahbaz sherif xitayning islam abadtiki bash elchixanisigha bérip bash elchi bilen uchrashqan we bu weqedin qayghurghanliqini ipadiligen.

Pakistanda yüz bergen bu weqe heqqide mutexessisler türlük köz qarashlarda boldi.

Pakistanning “Meshriq ti wi” namdiki téléwiziye qanilining tor bétide, karachida yüz bergen xitay oqutquchilirigha hujum qilish weqesige munasiwetlik 29-aprél küni pakistanliq tetqiqatchi heyder jawid seyid ependining “Karachi paji'esi-dölet üchün oylinish peyti” dégen témidiki maqalisi élan qilin'ghan bolup, u maqalide mundaq dégen: “Shuni inkar qilishqa bolmayduki, kishilerning döletke bolghan naraziliqi bar, emma siyasiy küresh yaki qoralliq heriket shikayet we mehrumluqni tügitishning toghra yolimu? bizningche, siyasiy küresh toghra yol. Qoralliq herikettin kélip chiqqan mesililer peqet weziyetni keskinleshtürüwétidu, zulum we mehrumluqni ispatlash üchün zorawanliqqa muraji'et qilish toghra emes”.

U maqalide yene aliy mektepni püttürgen yashlarning ashqun teshkilatlarning tesirige uchrap ketmesliki üchün ma'aripni qaytidin közdin kechürüsh teklipini otturigha qoyup mundaq yazghan: “Zamaniwi ma'arip apparatlirida terbiyelen'gen yuqiri melumatliq kishiler néme üchün ashqun teshkilatlarning tesirige uchraydu we toghra bolmighan yolni tallaydu? bu weqe yuqiri melumatliq kishining tunji qétim térrorluqqa arilishishi emes. Ilgiri, ‛safora got paji'esi‚ge aliy ma'arip terbiyesi körgen yashlarmu qatnashqanidi, shuning üchün hemmimiz we dölet üchün ma'aripni qaytidin oylinish peyti keldi”.

Pakistandiki weziyiti, jümlidin pakistan-xitay munasiwetlirini yéqidin közitip kéliwatqan hem uzun yil pakistanda oqughan sherqiy türkistan teshkilatlar birlikining re'isi hidayetulla oghuzxan bu heqte pikir-qarashlirini bayan qilip, mezkur weqeni xitayning pakistandiki künsayin éshiwatqan tesiri bilen baghlap tehlil qilishqa bolidighanliqini otturigha qoydi.

Hidayetullah oghuzxan, pakistanning bezi siyasiyonliri, tetqiqatchiliri we zhurnalistlirining pakistanning xitayning menpe'etlirini asas qilghan munasiwetliridin narazi ikenlikini yéziwatqanliqini, ijtima'iy taratqularda, omumiy xelq arisida xitaygha qarshi naraziliq weziyitining shekilliniwatqanliqini bildürdi.

Hajettepe uniwérsitétining dotsénti, xitayning ottura asiya we jenubiy asiyadiki tesirliri mesilisini közitip kéliwatqan istratégiye mutexessisi doktur erkin ekrem mezkur weqe heqqide köz qarishini otturigha qoyup, balochistan xelqining uzun yillardin buyan balochistanni pakistandin musteqil qilish üchün hem qoralliq hem siyasiy heriket qilip kéliwatqanliqini, xitayning “Bir belwagh bir yol” pilanining balochistan xelqige héch qandaq payda élip kelmeydighanliqini, belki pakistanning xitay bilen bolghan yéqin munasiwiti arqiliq pakistan téximu küchlinip ketse balochistan xelqi üchün bir chong tehdit bolidighanliqini, shu sewebtin balochistanliqlarning hem xitaygha qarshi turuwatqanliqini bildürdi.

Mezkur weqe munasiwiti bilen pakistandiki partiye-guruhlar ichide pakistan islam partiyesi öz inkasini bildürdi. Pakistan islam partiyesi re'isi sirajil heq, teziye bildürüp xitay elchisige ochuq xet yazghan bolup, u xette özining bu weqege nisbeten qattiq qayghurghanliqini we bu weqening xitay bilen pakistan munasiwitini buzush üchün élip bérilghan bir küshkürtüsh herikiti ikenlikini, özlirining bu xil weqelerge qarshi turidighanliqini bildürgen.

Lékin, pakistan islam partiyesining re'isi sirajul heqning tiwittérdiki bayanatining astigha nurghun naraziliq inkaslirimu yézilghan bolup, bezi pakistanliqlar, pakistanning xitay bilen bolghan munasiwitini qaytidin közdin kechürüshi kéreklikini bayan qilghan.

“Dunya bügün” téléwiziye qanilining 27-apréldiki xewiride bildürülüshiche, xitay tashqi ishlar ministirliqi bu heqte bayanat élan qilip mundaq dégen: “Pakistan weqe üstidin tizdin tekshürüsh élip bérip weqe sadir qilghuchilarni derhal qolgha élishi kérek, xitay puqralirining qénini bikargha tökmeslik kérek, hujumning perde arqisidiki kishiler choqum bedel tüleydu”.

Pakistan “Ékispris” taratqusining 29-aprél künidiki xewiride bildürülüshiche, karachida xitay oqutquchilarning hujumgha uchrighanliqigha qarshi kungzi institutining oqughuchiliri mezkur institutning aldida naraziliq namayishi élip barghan. Xewerde éytilishiche, oqughuchilar qollirida pakistan we xitay bayraqlirini kötürgen halda, pakistan-xitay dostluqi yashisun dégendek sho'ar towlighan.