Язғучи пәрһат турсунниң атуштики ағу түрмисидә җаза муддити өтәватқанлиқи ашкариланди

Тонулған уйғур язғучи, шаир вә доктор пәрһат турсун.

Модернист шаир вә язғучи пәрһат турсунниң түрмигә ташланғанлиқи бирқанчә йилдин бери хәлқаара ахбаратларда хәвәр қилинған вә униңға өткән йили шивиитсийә қәләмкәшләр җәмийитиниң сүргүндики яки түрмидики язғучиларға берилидиған тухолиски мукапатини тәқдим қилған иди. Мухбиримизниң тутқундики язғучи-шаирлар һәққидә елип бериватқан ениқлашлири давамида, пәрһат турсунниң атуштики ағу түрмисидә җаза муддити өтәватқанлиқи ашкариланди.

Модернист шаир вә язғучи пәрһат турсун әдәбий таланти, өзгичә пикирлири вә тутқунда икәнликидәк сиясий қисмити билән хәлқара җамаәтниң диққитини тартип кәлгән иди. Һалбуки, хитай даирилири, шаирниң җаза муддити, җаза өтәватқан лагери вә нөвәттики саламәтлик әһвали қатарлиқ униңға аит барлиқ учурларни җәмийәттин сир тутуп келиватқан иди. Биз 2017‏-йилдин буян шаир пәрһат турсунннң әһвали һәққидә униң хизмәт орни болған уйғур аптонум районлуқ аммивий сәнәт сарийи қатарлиқ алақидар идарә-органлардин көп қетимлап мәлум сориған болсақму, әмма үрүмчидики даириләр адити бойичә бу һәқтики соаллиримизға җаваб бәрмәй кәлгән иди.

Әң йеқинқи бир телефон зияритимиздә, қизилсу қирғиз аптоном областлиқ әдлийә идраисиниң бир хадими пәрһат турсунниң 16 йиллиқ кесилгәнликини дәлилләш билән бирликтә, униң нөвәттә атуштики ағу түрмисидә җаза муддитини өтәватқанлиқини ашкарилиди. Әмма у шаирниң немә “җинайәт” билән әйибләнгәнлики, әйиблинишидә қайси әсәрләрниң сәвәб болғанлиқи һәққидә мәлумат бәрмиди.

Шаирниң тутқунда икәнлики һәққидә әң дәсләптә хәвәр бәргән норвегийәдики уйғуряр фондиниң қурғучиси абдувәли аюп әпәндиниң билдүришичә, шаир әсәрлиридә мәдәнийәт җәһәттә заманивийлиқ, дунявийлиқ вә миллийликни тәң тәшәббус қилған, шуниң үчүн униң әсәрлири вә қисмити хәлқараға нисбәтән балдур вә тонулған. Абдувәли аюпниң йәнә алаһидә әскәртишичә, у заманивйлиқни илгири сүргүндә хурапаталиққа қарши туруш билән бирликтә, әң гәвдилики мустәмликичиликкә қарши турған. Мушу сәвәбтин шаир уйғур елидики чоң тутқунда әң башта тутулған уйғур сәркилири қатаридин орун алған.

Қизилсу областидики мәзкур әдлийә идарисиниң хадимиму пәрһат турсунниң 2017 ‏-йили тутқун қилинғанлиқини тәкитлиди.

“чоң шәһәр” (ингилиз тилиға “арқа коча” дәп тәрҗимә қилинған), “өлүвелиш сәнити”, “мәсиһ чөли” қатарлиқ роман-повестларни язғучи пәрһат турсунниң вәкиллик характеридики әсәрлири қатарида тилға алған абдувәли аюп, униңниң “тарим дәряси” намлиқ шиириниму уйғур җәмийитидә әң сөйүлгән шиирлар қатарида әсләп өттти:

Тарим дәряси

Худди тарим сүйидәк,

Биз мушу йәрдә башланған,

Мушу йәрдә түгәймиз.

Биз һеч йәрдин кәлмигән,

Һеч йәргә бармаймиз.

Әгәр худа яратқан болса инсанни.

Бизни худа мушу йәргә яратқан.

Әгәр адәм өзгәргән болса маймундин,

Биз өзгәргән мушу йәрлик маймундин.

. . .

Тәсму әҗәба һаятларниң қенини тәкшүрүш,

Нәччә миң йил бурунқи җәсәтләрдинму,

Издисәк бизниң келип чиқишимизни.

Теримизниң рәңгини издә тәклимакан барханлиридин,

Қенимизниң тәркибини издә тарим сүйидин,

Худди тарим сүйидәк,

Биз мушу йәрдә башланған, мушу йәрдә түгәймиз.

Юқурида шаир пәрһат турсунниң атуштики ағу түрмисидә җаза муддитини өтәватқанлиқи һәққидә мәлумат бәрдуқ.