Istanbulda abduqadir yapchan üstidin sot échildi

Uyghur jama'et erbabi abduqadir yapchanni qoyup bérishni telep qilip istanbul chaghliyandiki adalet sariyi aldigha yighilghan jama'et. 2019-Yili 12-féwral, türkiye.

Ikki yérim yildin buyan türkiyening tutup turush orunlirida yétiwatqan Uyghur jama'et erbabi abduqadir yapchan üstidin 2-ayning 12-küni istanbul chaghliyandiki adalet sariyida sot échildi. Abduqadir yapchan bu qétimqi sotqa özi tutup turuluwatqan tékirdaghdiki ornidin télékaméra arqiliq qatnashturuldi. Sot shu yer waqti 15:00 te bashlan'ghan bolup, aldi bilen abduqadir yapchanning jinayiti yoqluqigha guwahliq bergen üch kishi sotchining aldigha chiqip adwokatning abduqadir yapchan toghrisidiki sorighan so'allirigha jawab berdi.

Abduqadir yapchanni aqlash üchün ughur yildirim we ibrahim ergin qatarliq 5 neper adwokat qatnashqan bolup, ular birdek xitayning abduqadir yapchan'gha jinayet artish üchün körsetken delil-pakitlarning jinayet artishqa yéterlik delil-pakit bolalmaydighanliqini otturigha qoydi we türkiye qanuni boyiche abduqadir yapchanning jinayiti yoqluqini, uni derhal qoyup bérishni telep qildi.

Sot jeryanida istanbul chaghliyandiki adalet sariyining aldigha er-ayal bolup 500 din artuq Uyghur toplan'ghan bolup, ular qollirida ay yultuzluq kök bayraqlarni we abduqadir yapchanning süretlirini kötürgen halda “Abduqadir yapchan'gha erkinlik”, dégendek sho'arlarni towlidi. Sot zaligha Uyghurlardin peqet 30 kishining kirishige ruxset qilinip, qalghanliri sirtta saqlidi.

Namayishchilar qollirida, abduqadir yapchan ependining her xil shekildiki chongaytilghan resimlirini kötürgen bolup, resimlerning astigha, abduqadir yapchan'gha erkinlik! , hemmimiz abduqadir yapchan hemmimiz türkistan! , türkiye aldanma yapchan'gha ige chiq! , türkiye aldanma Uyghurlargha ige chiq! , abduqadir yapchanning néme jinayiti bar? dégendek chong xetler yézilghan.

Axirida sotchi höküm chiqirip, abduqadir yapchanning nazaret astida turushining dawam qilidighanliqini, yene bir qétimliq sotning 2019-yili 5-ayning 3-küni échilidighanliqini élan qildi.

Sotta söz qilghan jama'et erbabi abduqadir yapchan xitayning uni “Qoralliq teshkilat qurghan, térrorluq qilghan” dégen erzige qarita özining “Undaq jinayet sadir qilmighanliqi, sherqiy türkistanning xitay teripidin bésiwélin'ghanliqi, heqiqiy térrorchining xitay ikenliki, özining musteqil sherqiy türkistan üchün küresh qilghanliqi, türkiyening özini sewebsiz tutup turuwatqanliqini we özini derhal qoyup bérish bilen birge puqraliq bérishi” ni telep qilip reddiye berdi.

U yene xitayning “Abduqadir yapchan istiqlal tor téléwiziyesi arqiliq Uyghurlarni jihad qilishqa chaqiriq qilghan” dégen erzige reddiye bérip mundaq dédi: “Xitay sherqiy türkistan xelqini yoq qilish üchün assimilyatsiye siyasiti yürgüzüwatidu. 3 Milyondin artuq sherqiy türkistan xelqi hazir xitay türmiliride naheq yétiwatidu, xitay yene nurghun Uyghurlarni türmilerge qamawatidu, nurghunlirini öltürüp yoq qildi. Hörmetlik sotchi ependim, sizdin shuni iltimas qilimenki, men xitayning assimilyatsiye siyasetlirige qarshi sözlisem jinayetchi, xitay nurghun Uyghurlarni türmige qamap, naheq öltürse jinayetchi hésablanmamdu? bu so'alni xitay da'iriliridin sorishingizni telep qilimen, men jinayetchi emes, méni qoyup bérishni we türkiye wetendashliqi bérishni telep qilimen”.

Sotta abduqadir yapchan ependining aqlighuchi adwokatliri ughur yildirim we ibrahim ergil ependiler söz qilip, abduqadir yapchanning jinayiti yoqluqini delil-pakitlar bilen otturigha qoydi we uni erkin qoyup bérishni telep qildi.

Adwokat ibrahim ergin ependi sotchigha abduqadir yapchan toghrisida mundaq dédi: “Abduqadir yapchan ilgiri échilghan sotta qoyup bérishke höküm qilin'ghan bolsimu, köchmenler idarisi teripidin tutuldi we ikki yérim yildin buyan bigunah tutup turuluwatidu. Xitayning dewaliri yalghan chiqti. Xitay terep 6 aydin buyan delil-pakit körsitelmidi.

Xitayning qayturup bérish telepliri xelq'ara qanunlargha xilaptur. Xitayning sherqiy türkistanliqlargha qarshi assimilyatsiye yürgüzüwatqanliqi xelq'araliq teshkilatlar teripidin bildürüldi. Qayturulghan teqdirde u iskenjige uchraydu we ölümge höküm qilinidighanliqi hemmimizge melum. Abduqadir yapchanni nazaret qilishni emeldin qaldurup erkin qoyup bérishni telep qilimiz. Türk wetendishi baliliri bilen türkiyede yashishini telep qilimiz. Bu kishi 15 yildin buyan türkiyede yashawatidu. Abduqadir yapchan xitayning qanunsiz halda Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan bésim we assimilyatsiye qilish siyasitige qarshi chiqqanliqi üchün xitay jinayetchi dep töhmet qiliwatidu. Xitay u kishini qoralliq teshkilat qurdi dep dawa qildi emma ispat körsitelmidi. Türkiye puqrasi) wetendishi( ayali we baliliridin ayrip xitaygha qayturush qanuniy jehettin mumkin emes. Ölüm jazasi ijra qiliwatqan döletke qayturush xelq'ara qanun'gha xilap, u kishining erkin qoyup bérilishini telep qilimen, eksi bolghan teqdirde adaletlik bolmighan bolidu”.

Ibrahim ergil ependi yene mundaq dédi: “Köchmenler idarisi her qandaq bir kishini qanun'gha asasen bir yildin artuq tutalmaydu, biraq abduqadir yapchan ikki yérim yildin buyan heqsiz tutup turuluwatidu, erkin qoyup bérishni telep qilimiz. Sotchining wijdani bilen höküm chiqirishni telep qilimiz”.

Istanbul sot mehkimisi xitayning erzige qarita delil-ispatning yéterlik emeslikini, delil ispatlar toluqlan'ghuche abduqadir yapchanning dawamliq tutup turulidighanliqini, bu dewagha kéyinki qétim 2019-yili 5-ayning 3-küni qayta qarap chiqishni höküm qildi.

Biz, bügünki bu sot jeryani toghrisida téximu köp melumat élish üchün sotqa qatniship abduqadir yapchanning jinayetchi emeslikige guwahliq bergen erkin berdash we abdulkerim kuchar ependiler bilen söhbet élip barduq.

Abdulkerim kuchar özining abduqadir yapchanni 1984-yilidin bashlap tonuydighanliqini, uning héch qandaq bir qoralliq teshkilat qurmighanliqini we uning jinayetchi emeslikige guwahliq bergenlikini bildürdi.