Күп-күндүздә йоқап кәткән нарсидиниң җәсити өз мәһәллисидин тепилған

Кочида ойнап йүргән қарақсиз уйғур балиси. 2013-Йили 8-ноябир, қәшқәр.

Уйғур аптоном районида бала йетиш вәқәлири көпләп йүз бәрмәктә. Йеқинқи күнләрдин буян уйғур ундидар салонлирида балиларниң көпләп йитип кетиватқанлиқи вә бәзи балиларниң җәсәтлири тепилған болсиму, ички органлириниң оғриланғанлиқи мәлум болғанлиқидәк учурлар тарқилип, ата-аниларда қайтидин тәшвиш пәйда қиливатқанлиқи мәлум. Иҗтимаий алақә васитилиридә уйғурчә тарқалған бала издәш учурлириға асасән игиләшлиримиз давамида, бир ай илгири ақсу шәһәр топлуқ йезисидин йоқап кәткән 8 яшлиқ диларә абдумиҗитниң, 19 күн болғанда җәситиниң өз мәһәллидин тепилғанлиқидәк йәнә бир ечинишлиқ вәқә ашкариланди.

“ялған учур”

Икки-үч күн илгири ундидар топлуқлирида “җиддий уқтуруш” намида бир учур тарқалди, униңда: “көпчилик диққәт: үрүмчидә 20дин артуқ бала йоқап кәтти, буниң ичидә йәттә балиниң ‍ич ‍әзалири ‍оғриланди, бүгүн мәктәпму ‍ата-анилар йиғини ‍ачти, кочида лағайлап йүрүп, балиға бинаниң алдиғичә ‍әгишип кәлгән, минибус һәйдигән, ашлиқ сетивалидиған, кона аилә үскүнилирини сетивалидиғанлардин қара маска тақиған, қара иштан кийгән, йол сорайдиғанларға һәргиз тохтимаң, кариңиз болмисун, тапшуруп ‍алғанлар тарқитиң, бу бир һәқиқәт, бир қетим тарқатсиңиз, бәлким бир балини қутқузуп қелишиңиз мумкин” дәп әскәртилгән. Бу учур тез арида уйғур җәмийитидә, ата-аниларда тәшвиш вә әндишә пәйда қилған.

Бу һәқтә 20-январ үрүмчи шәһәрлик җамаәт хәвпсизлик идарисигә телефон қилғинимизда, улар “бу учур ялған учур” дәп агаһландурди. Әмма бала йетиш вәқәлиригә даир мәлумат билән тәминләшни рәт қилди.

Йиткәнләрни издәш пидаийсидин ата-анилар сәмигә “хәтәр бәзидә йенимиздила икән”

Гәрчә бала йоқап кетиш вәқәлири пәвқуладдә күп көрүлүватқан болсиму, узун йиллардин буян даириләрниң бу хилдики вәқәләргә җиддий вә үнүмлүк бир тәдбир қолланмай келиватқанлиқи үчүн, йеқинқи йилларда җай-җайларда аммидин тәшкилләнгән йиткәнләрни издәш пидаийлар әтрәтлири, мәхсус тор бекәтләр қурулуп, уларниң тиришчанлиқлири нәтиҗисидә нурғун балиларниң ата-анисиниң қойниға қайтуруп келингәнлики, уйғурларни сөйүндүргән йәнә бир йеңи җәмийәт һадисиси. Биз йеқинда йиткән балиларниң учурлири һәққидә йәниму тәпсилий мәлуматларға игә болуш үчүн, адәм издәш учурлиридин, ақсу топлуқ йезиси 9-кәнт 4-гуруппидин 2015-йили 12-айниң 20-күни йоқап кәткән 8 яшлиқ диларә абдумиҗитни издәш учуридики йиткән балиларни издәш пидаийлиридин биригә телефон қилдуқ, исмини ашкарилашни халимиған бу пидаий қиз диларәниң тепилғанлиқини ейтти, диларәниң тепилғанлиқидин сөйүлгәнликимизни ипадиләш әснасида у йәнә тепилғини диларәниң җәсити икәнликини әскәртти.

Уйғур елидә йитип кәткән балиларни издәш гуруппилирида 3 йил пидаий болуп ишләш җәрянида нурғун ечинишлиқ вәқәләргә шаһит болған, йәнә нурғун бәхтсиз балилар вә ата-аниларға учриған болсиму, бу хил паҗиәниң өз бешиға өз аилисигә келишини, сөйүмлүк нарәсидә җийән қизиниң тәқдириниң мунчә ечинишлиқ ахирлишишини ойлапму йәтмигәнликини, шунчә көп балиларни аилисигә қайтурушқа қатнашқан болсиму, өз җийәнини қатилниң қолидин қутқузуп қалалмиғанлиқидин өкүнүватқанлиқини, өзини шу тапта шунчә амалсиз, күчсиз сизиватқанлиқини билдүргән бу пидаий қиз, аилисигә кәлгән бу қабаһәттин башқа ата-аниларни “хәтәр бәзидә йенимиздила икән, балилиримизға қатиллиқ, зиянкәшлик қиливатқанлар адәм бедиклирила болмастин, өз йеқинлиримиз, бизни билидиған, көзитиватқан кишиләр арисида икән...” дәп агаһландурди.

Униң баян қилишичә, әмдила 8 яшқа киргән диларә бир ай илгири йәни 12-айниң 20-күни йәкшәнбә чүштин бурун саәт 9:30 әтрапида, тағисиниң өйидин өзиниң өйигә кетиветип бир нәччә йүз метир арилиқта йоқап кәткән, күп күндүздә из-дерәксиз ғайиб болған қизини издәш үчүн униң ата, аниси мәһәллиләрни арилап тапалмай йерим саәттин кейинла, топлуқ йезилиқ сақчиханиға дело мәлум қилған.

Униң баян қилишичә йәнә, әмма даириләр “һазир адәмлиримиз йетишмәйду, амалимиз йоқ, учур күтүңлар” дегәндин башқа һечқандақ бир җиддий тәдбир қолланмиған. Нәтиҗидә амалсиз қалған қиз ата-ана адәм издәш пидаийлиридин ярдәм сориған, җийәни диларәниң йитип кәткәнлик хәвирини алғандин кейин, бәзи учурларға асасән балини адәм бедиклири елип қачқан болуши мумкин дегән гуман билән башқа пидаийлар билән биргә тез һәрикәткә келип, башқа юртларни кезип издәп йүргәндә йәни диларә йитип 19-күнигә кәлгәндә болса, бир мал баққучи бовай топлуқ мәһәллисиниң хилвәт бир җайида тоңлап өлүп қалған бир қизниң җәситини байқиғанлиқини сақчиға мәлум қилған.

Бу нарисидиниң җәсити дәл диларә болуп, у тепилғанда учисида бир попайкисидин башқа һечнемә йоқ, һәтта путидики пайпақму салдуруветилгән һалда дақ йәргә йүзигә суляв оралған һаләттә ташлап қоюлған икән. 12 Күн аввал сақчи вә қанун дохтурлириниң диларәниң аилисигә уқтурушичә “диларә җан үзүштин илгири бир қанчә күн җисманий җәһәттин қаттиқ хорланған, аяғ асти қилинған вә һалсиз һаләттә соғуққа ташлап қоюлуп ечинишлиқ һалда тоңлап җан үзгән...”

Диларәниң ата-аниси йүрәк парисиниң бешиға кәлгән бу паҗиәдин һазирғичә техи әслигә келәлмигән болуп бу бәхтсиз ата, анини аварә қилишни тоғра көрмидуқ. Әмма бурниниң учида йүз бәргән бу пәвқуладдә ечинишлиқ делодин сақчилар өзиниң мәсулийити һәққидә ойлиниватқанмиду?

Әпсуски, топлуқ йезилиқ сақчиханидин телефонни алған хадим, “сән ким?” дәп сорақ қилғандин башқа җаваб бәрмиди.

Йәкшәнбә, күп-күндүздә, бу нарәсидә қандақларчә туюқсиз ғайиб болуп кәтти? униң җәсити 19 күн болғанда, йәнә келип өз мәһәллисидә қандақ пәйда болуп қалди? диларәниң қатили ким?

Буниң давамиға қизиқсиңиз, кейинки қетимлиқ аңлитишимизға диққәт қилиң.