Шветсийәдики хитай әлчиханисиға четилған зор җасуслуқ делоси вә униң баш - ахири (13)

Мухбиримиз қутлан
2015.07.31
babur-mexsut-305.jpg Рәсимдики қолини көтүрүп турған әр бабур мәхсут, оң тәрәптики хитай аял шиветсийәдин қоғлап чиқирилған хитай аял дипломат җов лулу. 2010-Йили.
svd.se din elinghan


13 - Қисим: җасусниң нәсәби вә аилә тарихи

Шветсийә һөкүмити 2009 - йили 6 - айниң 4 - күни хитай әлчиханиси үчүн ишпийонлуқ қилған 62 яшлиқ уйғур җасусни қолға алғандин кейин, муһаҗирәттики уйғур җамаити һәйранлиқ, чөчүш вә әндишә илкидә соаллар қайнимиға чөмүлди.

Адәттә қара көзәйнәк тақап кишиләргә йочун тәсират берип кәлгән җасус зади ким? уйғурчини бузуп сөзләйдиған, кәмсөз, иҗтимаий мунасивәттә анчә актип көрүнмәйдиған бу киши қандақ қилип шунчә зор җасуслуқ делосиға четилип қалди? униң ата - аниси вә аилә нәсәби қайси җәмәткә яки топлуққа тутушиду?

Шветсийә уйғур маарип уюшмисиниң сабиқ рәиси абдулла көкяр бу һәқтә әслимә қилип, җасус тутулған әйни чағда өзиниң башқа уйғурларға охшашла униң арқа көрүнүши вә аилә нәсәби һәққидә гуманлиқ соалларға дуч кәлгәнликини баян қилиду.

Шветсийәдики пешқәдәм уйғур тәшкилатчилиридин фаруқ садиқ әпәндиму 1990 - йилларниң ахирилирида бабур мәқсут билән тунҗи қетим көрүшкәнликини һәмдә униңдин “ләнҗода туғулдум” дегәнликини аңлиғанлиқини әслимә қилиду.

Һалбуки, әйни йиллири бабур мәқсутниң ата - аниси билән йеқин мунасивәттә болған, һазир муһаҗирәттә яшаватқан бир қисим һаят шаһитлар униң аилә тарихи һәққидә кишиләргә аян болмиған бир қисим тәпсилатларни ашкара қилиду.

Һазир америкида яшаватқан әдһәмҗан әпәнди билән түркийәдә яшаватқан шәмшинур ханим буниңдин йерим әсир илгирики кәчүрмишлирини қайта әсләп, бабур мәқсутниң аилиси вә уларниң 1940 - йилардин 1960 - йилларғичә болған арилиқтики хитай өлкилиридики һаяти һәққидә мәлумат бериду. Бу икки нәпәр һаят шаһит буниңдин 5 йил бурун радийомизға бәргән бу һәқтики әслимисидә бабур мәқсутниң 10 пәрзәнтлик бир чоң аилиниң оғли икәнликини, униң дадисиниң уйғур, анисиниң туңган икәнликини илгири сүриду.

Мәлум болушичә, бабур мәқсутниң атиси мәқсут әпәнди 1940 - йилларда хотәндин хитай өлкилиригә берип олтурақлашқан һәмдә сода - тиҗарәт билән шоғулланған киши икән. Шаһитларниң әслимилиригә қариғанда, мәқсут әпәнди мәлуматлиқ, қуруқ үзүм содиси билән шоғуллинидиған, 1940 - йилларда ләнҗодики түркистанлиқ қериндашлар тәрипидин қурулған “алтай ширкити” дә актип рол ойниған кишиләрдин икән.

Әдһәмҗан әпәндиниң әслимисигә қариғанда, бабурниң атиси мәқсут әпәнди 1946 - йили ләнҗодики түркистанлиқ қериндашлар билән бирликтә нәнҗиңдики гоминдаңниң қурултийиға қатнишиш үчүн кетиватқан әхмәтҗан қасими башлиқ вәкилләр өмикини күтивалған икән. Бабурниң йәнә куршат, азад қатарлиқ исимлардики қериндашлири бар икән.

Һалбуки, мушундақ бир аилидә чоң болған, 15 - әсирдики һиндистанни истила қилған импиратор бабурниң исмини исим қилип қолланған бу инсанниң бүгүнки күндә хитай үчүн җасуслуқ қилиши униң теги - тәктидин хәвәрдар һаят шаһитларни “това!” дегүзгән.

Һазир канадада яшаватқан нурмуһәммәт әпәндиму өзиниң әйни йиллири тйәнҗиндә бабур мәқсутниң иниси азад билән дост болуп өткәнликини, бу аилиниң кейинчә вәтәнгә қайтип кәткәнликини әсләйду.

Тәпсилатини аваз улиништин аңлиғайсиз.

(13 - Қисми түгиди, давами бар)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.