Qeshqer Uyghur neshriyatining üch ewlad rehberliridin abliz ömer, osman zunun we ablajan séyit tutqun qilin'ghan

Ashkarilinishiche, xitay da'iriliri Uyghur rayonida bultur yil béshidin bashlap neshriyat sahesige qarita tekshürüsh élip bérip, atalmish “Mesililik kitablar” ni békitip chiqqan we bu xil kitablarni yazghan, tehrirligen we testiqlighanlargha qarita tutqun qilish dolquni qozghighan. Mana bu dolqunda qeshqer Uyghur neshriyatining sabiq bash muherriri abliz ömer ötken yili, osman zunun bu yilning béshida tutqun qilin'ghan. Mezkur neshriyatning wezipidiki mu'awin bash muherriri ablajan séyit buningdin 20 künche awwal tutqun qilin'ghan.

Qeshqer Uyghur neshriyatidin hazirgha qeder 14 neper xadimning tutqun qilin'ghanliqi heqqide radiyomizgha kelgen inkasta tutqunlar arisida neshriyatning pénsiyege chiqqan rehberliridin abliz ömer bilen osman zunun dégen kishilerningmu barliqi tilgha élin'ghan.

Inkastin melum bolushiche, mezkur neshriyatning nöwettiki mu'awin bash muherriri ablajan siyit ötken ayning 15-küni tutqun qilin'ghan. Inkastiki bu uchur nöwette qeshqerde siyasiy-qanun saheside xizmet qiliwatqan bir xadim teripidin delillendi.

Radiyomizgha kelgen inkasta yene da'irilerning bultur yil béshidin bashlap barliq Uyghurche neshr buyumlirigha qarita siyasiy jehettin tekshürüshni qanat yaydurghanliqi, tekshürüsh netijiside neshr buyumlirining “Xeterlik kitablar” we “Mesililik kitablar” dégendek birqanche türge ayrilghanliqi we bu kitablarning neshr qilinishida mes'uliyiti bar dep qaralghanlarning omumyüzlük tutqun qiliniwatqanliqi yézilghan.

Yuqiriqi xadim alaqidar orunlarning tekshürüshi netijiside shinjang xelq neshriyati neshr qilghan 1000 din artuq kitabning, qeshqer Uyghur neshriyati neshr qilghan 600 din artuq kitabning “Mesililik kitab” dep békitilgenlikini ashkarilidi. Bu xadimmu yuqiriqi atalmish “Mesililik kitab” larni yazghan, tehrirligen we testiqlighanlarning tutqun qiliniwatqanliqini delillidi.

Bu xadim yene kitablarda bir söz yaki bir jümlide “Mesile” körülsimu kitabqa qoli tegkenlerning jawabkarliqtin qachalmaydighanliqini ilgiri sürdi. Melum bolushiche, mana mushu sewebtin mu'awin bash muherrir ablajan séyitning péshqedem partiye ezasi, neshriyat partkom hey'iti qatarliq siyasiy tariximu bu qétimqi tekshürüshte étibargha élinmighan iken.

Buningdin 10 yilche burun pénsiyege chiqip bolghan péshqedem bash muherrir osman zunun, 20 yilche awwal pénsiyege chiqqan bash muherrir abliz ömermu bu qétimqi “Qattiq zerbe bérish” dolqunining chétide qalmighan. Radiyomizgha kelgen inkasta abliz ömerning késel halette turuqluq tutqun qilin'ghanliqi yézilghan idi. Siyasiy-qanun sahesidiki mezkur xadim abliz ömerning salametliki bek éghirliship ketkende öyige qayturuluwatqanliqi, azraqla ongshilish bolsa tutup kétilip soraq qiliniwatqanliqini ashkarilidi. Emma ejeblinerliki shuki, da'iriler “Mesililik kitab” larning konkrét ölchimi we uning tizimlikini téxi ashkarilimighan.

Muhajirettiki Uyghur pa'aliyetchiliridin abduweli ayup bilen sha'ir tahir hamut teripidin tüzülgen “Tutqun qilin'ghan ziyaliylar” namidiki tizimlikte 112 kishining isimliki we xizmet orni körsitilgen. Tizimliktikilerning köpinchisi neshriyat sahesige biwasite yaki wasitilik baghlinishliq bolup, bularning ichide bir ma'arip neshriyatidinla 9 neper xadimning isimliki kirgüzülgen.

Bizning hazirgha qeder éniqlashlirimiz dawamida “Shinjang medeniyiti” zhurnilining bash muherriri qurban mamut, shinjang xelq neshriyatining bashliqi abduraxman ebey, shinjang yashlar-ösmürler neshriyatining muherriri ablikim hesen we “Shinjang géziti” ning ilham weli qatarliq 4 neper bash muherrir we mudirlirining tutqun qilin'ghanliqi delillen'gen idi.