Ghuljidiki dangliq saxawetchi abdughappar abdurusulning ölümge höküm qilin'ghanliqi ilgiri sürüldi

Ghuljidiki saxawetchi abdughappar abdurusul ependining a'ilisi.

Ilgiri radiyomiz muxbirlirining Uyghur diyaridiki da'irilerge qaratqan téléfon ziyaretliridin, xotende 2017‏-yili tutqun qilish we “Yépiq terbiyelesh” dolquni bashlan'ghandin buyan, tutqun qilin'ghan bir qisim kishiler üstidin qamaq jazasi hökümi chiqirilip, köpinchisining yuqiri bolghanda 20 yilliq, az dégende 5 yil 6 ayliqtin késilgenliki ashkarilan'ghan idi. Bezi yerlik da'irilerning jaza mudditining töwen chékini 5 yil 6 ay qilip békitkenliki delillen'gen. Halbuki bügün radiyomizgha özini abdusattar abdurusul dep tonushturghan bir Uyghur, özining, ghuljidiki öz inisi, 42 yashliq tijaretchi, közge körün'gen karxanichilardin abdughappar abdurusulning yéqinda da'iriler teripidin ölüm jazasigha höküm qilinip ijra qilinish aldida ikenliki heqqide jiddiy melumat yetküzdi.

Abdurusul ependining bayan qilishigha qarighanda, uning inisi abdughappar, 1976-yili 6-ayda ghuljida tughulghan, bayköl mehellidin bolup, tijaret bilen shughullinidu, 4 balining atisi, u bu yil 7-ayda ghuljida da'iriler teripidin tutup kétilgen iken. Yéqinda abdurusul inisining aghiniliri we bir qisim uruq-tughqanliridin uning yéqinda ölüm jazasigha höküm qilin'ghanliqidin xewer tapqan. Uning sürüshtürüp bilishiche, inisi abdughapparni da'iriler tarqaq hej qilghan dégen eyiblesh bilen tutqun qilghan, emma héchqandaq sot échilmastin mexpiy halda ölüm jazasi höküm qilghan. Emma qachan ijra qilinidighanliqi éniq emes iken.

Abdurusul ependining yéqin tughqan we qoshniliridin alghan xewirige qarighanda, yéqinda abdughapparning ayali merhaba lagérda jan üzgen, jesiti a'ilisige qayturulmighan iken. Da'iriler merhaba xanimni tarqaq hej qilding dégen bahane bilen éridinmu burun lagérgha élip ketken iken. Bu jemetining béshigha kelgen paji'e bula emes bolup xitay bu jemettin yene abdusalam ependining anisidin bashqa hemme tughqanlirini tutqun qilghan, inisi abduqadir we uning ayalimu abdughappar bilen oxshash mezgilde tutqun qilin'ghan. Abdughapparning bu yil 19 yashqa kirgen oghli abuzermu tutqun qilin'ghan, yéshi kichiklerning hazir nedilikidin melum emes iken. Nöwette yüz milyon dollardin artuq muqim mülükke ige bu jemetning tijaret qiliwatqan barliq er we ayalliri tutqun qilinip, mal-mülükler musadire qilin'ghan. Yashan'ghan ana göher xanim yalghuz qalghan iken.

Biz bu uchurlarni delillesh üchün ili oblastliq jama'et xewpsizlik idarisi we ghulja sheherlik saqchi hemde edliye tarmaqlirigha küp qétim téléfon qilghan bolsaqmu so'allirimiz jawabsiz qaldi,

Abdughappar hajimning yillardin bille soda qilip kéliwatqan, hazir chet'elde yashawatqan bir aghinisi ismini ashkarilimasliq sherti bilen, aghinisi heqqide özining éniqlighan melumatlirini yetküzdi. Uning bildürüshige qarighanda, ilgiri abdughappar we özi bilen shérikleshken bir qanche qazaqistanliq sodigerler, yéqinda ghuljidin qaytip kélip abdughapparning ölüm jazasigha buyrulghanliqini, uning ayalining ölüp ketkenliki, chong oghli abuzerningmu ilgiri türkiyede oqup kelgini üchün tutqun qilin'ghanliqini yetküzgen.

Abdughappar hajimning bu aghinisining bildürüshiche, abdughapparning yalghuz sodidila emes, munasiwettimu épi bar bolup, saqchi we hökümette xéli küp tonushliri we yolliri bar bolghachqa, u ilgiri 2015-yili, bir qétim tutulup yene qoyup bérilgen. Lékin, “Yépiq terbiyelesh” dolqunida hazir uninggha pul arqiliq ish béjiriship bergen Uyghur kadir we saqchilarmu birdek tutqun qilin'ghan. Abdughapar hajim birlikte tijaret qilip kéliwatqan 50 tek aghiniler topida eng axirda lagérgha élip kétilgini hésablinidiken, emma shundaqla u bu ronaq tapqan Uyghur sodigerler ichidiki ölümge höküm qilin'ghanliqi melum bolghan birinchisi iken.

Hazir türkiyede yashawatqan turghun'ay xanim, özining abdughupur hajimning ghulja bayköl mehellisi, 16-kochida olturushluq qoshnisi ikenlikini, bu a'ilini yéqindin tonuydighanliqini bildürdi. U, öziningmu bu a'ilige kelgen musibet we külpetlerdin toluq xewerdar bolghanliqini éytti. Uning bayanigha qarighanda, abdughappar hajim intayin kichik pé'il, xelqqe köp menpe'eti tekken saxawetchi bolup, u öz xirajiti bilen bayköl mehelle meschitini qaytidin kéngeytip yasap, yurt jama'etning hörmitige sazawer bolghan. Bu xanim xitayning bu qol ilikide bar bay a'ilining jénigha we méligha zamin bolushigha, “Iqtisadini igiliwélishni közligenliki éniq” dep otturigha qoydi. Uning bildürüshiche chünki bu a'ilidikilerning tutqun qilinishigha seweb bolghudek bashqa gunahimu yoq.

Xitayning 2016-yilining axiridin bashlan'ghan tutqun dolqunida, tutulghanlarning arisida nahayiti küzge körün'gen saxawetchi we karxanichilarmu zor salmaqni igileydu, ularning nurghunlirining tutqun qilin'ghanliqi melum bolsimu, lékin hazirghiche qoyup bérilgenliri heqqide melumat yoq. Halbuki ularning beziliri “Yépiq lagér” lirigha, tutup turush orunlirigha apirilghan, bezilirining üstidin höküm chiqirilip uzun muddetlik we muddetsiz qamaq jazalirigha mehkum qilin'ghanliqi melum bolsimu, biraq abdughappar haji ularning arisidiki ölüm jazasi bérilgenliki melum bolghan birinchisi hésablinidu. Buning aldida abdughappar hajim bilen teng “Ghuljidiki 4 serxil”, dégen nam bilen atalghan ghuljidiki meshhur xeyr-saxawetchi nurtay hajimningmu az dégende 6 aydin béri qamaqta ikenliki delillen'gen idi.