Қазақистан парламенти алий мәҗлисигә уйғур вәкилиму сайланди

Ихтиярий мухбиримиз ойған
2021.01.14
Қазақистан парламенти алий мәҗлисигә уйғур вәкилиму сайланди Қазақистан хәлқи ассамбилйәсиниң йиғиниға қатнашқан уйғур вәкиллириниң бир гурупписи. 2021-Йил 11-январ нурсултан.
RFA/Oyghan

Қазақистан аммиви ахбарат васитилириниң хәвәрлиригә қариғанда, 10-январда мәмликәттә қазақистан парламенти алий кеңишиниң вә йәрлик алий кеңәшлириниң сайламлири болуп өткән иди.

“литер” йеңилиқлар агентлиқида елан қилинған “парламент сайламлириниң ахирқи йәкүнлири чиқирилди” намлиқ мақалидин мәлум болушичә, парламент алий кеңиши сайлимиға сиясий партийәләрдин “нур отан”, “аул”, “адал”, “ақ җол” вә қазақистан хәлқ партийәси” охшаш бәш партийә қатнашқан болуп, улардин пәқәт үч партийә, йәни “нур отан” 76, “ақ җол” 12 вә “қазақистан хәлқ партийәси” 10 әзалиқ биләти билән парламентқа өткән.

Мәркизий сайлам комитетиниң мәлуматлири бойичә қазақистан парламенти алий кеңишиниң нөвәттики сайлимиға 11 919 241 сайлиғучи тизимға елинған болуп, уларниң 7 539 280 сайлам белити елип қатнашқан. Партийәләр ичидин “нур отан” әң көп 5 148 74 авазни, йәни сайлиғучиларниң 71, 09 пирсәнтини игилигән.

Мәлум болушичә, парламент қазақистан мәмликитиниң қанунларни әмәлгә ашуридиған алий органи болуп, у икки палатидин, йәни сенат вә алий кеңәштин тәркип тапидикән. Сенат 49 орунға игә болуп, һәр бир вилайәттин вә җумһурийәт дәриҗисидики шәһәрләрдин икки адәмдин, шундақла 15 адәм шәхсән мәмликәт президенти тәрипидин сайлинидикән. Уларниң йериминиң әзалиқ қәрәли 6 йилни, қалған йерими 3 йилни тәшкил қилиду. Әмди алий кеңәшкә 107 орун аҗритилип, уларниң 98 хәлқ тәрипидин, қалған 9 қазақистан хәлқи ассамблейәси тәрипидин сайлиниду. Бу әзаларниң қәрәли 5 йилға созулиду.

11-январда қазақистан пайтәхти нурсултан шәһиридә қазақистан хәлқи ассамблейәсиниң нөвәттики 28-йиғини өтүп, униңға 351 адәм қатнашқан. Мәзкур мәҗлистә қазақистан парламенти алий кеңишиниң әзалиқиға 9 адәм сайланған.

Биз қазақистан хәлқи ассамблейәсиниң нөвәттики 28-йиғиниға қатнашқан қазақистан уйғурлириниң җумһурийәтлик етно-мәдәнийәт мәркизи рәисиниң орунбасари, җумһурийәтлик “уйғур авази” гезитиниң баш муһәррири ершат әсмәтофни зиярәт қилдуқ.

Ершат әсмәтоф әпәнди мәзкур йиғинда дуняға таралған корона вируси вабаси мунасивити билән бихәтәрлик чарилири көрүлгәнликтин йиғин қатнашқучилири саниниң илгирикидин азрақ болғанлиқини оттуриға қоюп, мундақ деди: “мәзкур йиғинға уйғурлардин 10дин ошуқ адәм қатнишип, униңға өз үлүшимизни қоштуқ. Бу йиғинда 9 әзаниң тәқдири йешилди. Һәр хил милләт вәкиллиридин тәркип тапқан 9 әза ичидин уйғурлардин владимир һемитахун оғли тохтасуноф қазақистан җумһурийити парламенти алий мәҗлисиниң әзаси болуп сайланди. Шаһимәрдан нурумоф 6-қетимлиқ парламентиниң әзаси сүпитидә нурғун ишларни әмәлгә ашуруп, көплигән мәсилиләрни йешишкә күч чиқарғанлиқини тәкитләп өтти. Шуниң үчүн бу қетимқи йиғинму тарихий әһмийәткә игә. Йәнә бир нәрсә, җумһурийәтлик уйғур етно-мәдәнийәт мәркизи йенидики йигит башлири кеңишиниң рәиси ярмуһәммәт кибироф қазақистан хәлқи ассамблейәсиниң әзаси болди. Келәчәктә мушундақ уйғурлардин чиққан вәкилләр елимиздики хәлқләр достлуқини, милләтләр ара разимәнликни мустәһкәмләш вә техиму күчәйтиш йолида әмгәк қилиду, дәп ишәндүримән.”

Мәлум болушичә, қазақистан парламенти алий кеңишиниң сайлимида 277 авазға, йәни сайлиғучиларниң 78, 91пирсәнтигә игә болған владимир тохтасуноф 1953-йили алмута вилайитиниң уйғур наһийәсигә қарашлиқ кәтмән йезисида туғулғанкән. У политехника институтиниң инженер-қурулушчи мутәхәссисликини тамамлап, көплигән мәһкимиләрдә вә һәр хил саһәләрдә әмгәк қилип кәлгән. Ахирқи йилларда у уйғур наһийәсиниң һакими лавазимида ишлигән. Һазир владимир тохтасуноф “җетисуоблгаз” ширкитиниң баш директори.

Радийомиз зияритини қобул қилған жумһурийәтлик уйғур етно-мәдәнийәт мәркизи йенидики йигит башлири кеңишиниң рәиси ярмуһәммәт кибироф әпәнди мундақ деди: “2018-йилдин тартип йигит башлириниң рәиси болуп ишләватимән. Бурун биз җумһурийәтлик мәдәнийәт мәркизиниң рәиси шаһимәрдан нурумоф билән ишлигән. Наһайити җиқ ишларни қилип кәлдуқ. Әмди нурумоф шаһимәрданниң орниға тохтусуноф владимир дегән қериндишимиз өтти. Буниңдин кейин шаһимәрдан нурумоф мәркәзниң рәиси болуп қаливериду. Һазир биз сайлиған тохтасуноф владимир биләнму ишләймиз, дәп ойлаймән.”

Ярмуһәммәт кибироф йәнә қазақистанниң тунжа президенти нурсултан назарбайеф башқуруватқан хәлқ ассамблейәсиниң мәмликәттә яшаватқан барлиқ милләтләр үчүн әһмийитиниң чоң икәнликини тәкитлиди.

Қазақистан парламентиниң алий кеңишигә әза болған уйғурлар омумән уйғурлар һаятида қандақ рол ойниши мумкин?

Зияритимизни қобул қилған қазақистан уйғур миллий бирләшмисиниң һәййәт әзаси наиләм турсун ханим мундақ деди: “нөвәттики сайлам демократик принсипларға риайә қилған һалда өткүзүлүп, парламент алий кеңишигә көп милләтлик қазақистанда яшаватқан хәлқләр арисида уйғурлардин владимир тохтасунофниң сайланғанлиқи бизни бәк хуш қилди вә үмидләндүрди. Буниңдин илгириму мурат әхмәдийеф, шаһимәрдан нурумоф қатарлиқ әзалиримиз қазақистанниң тәрәққиятиға вә уйғур хәлқиниң мәдәнийитиниң, мәтбуатиниң яхшилиниши вә тәрәққиятиға өз үлүшини қошуп кәлгән иди. Уйғур хәлқиниң дуняда мурәккәп бир дәвиргә дуч кәлгән мәзгилидә, биз ишинимизки, парламент әзамиз хәлқимизниң мушу мүшкүлатини бир аз болсиму йениклитиш үчүн өз авазини бериду, дәп ишинимиз.”

Наиләм турсун йәнә дуняниң һәр қайси мәмликәтлиридә яшаватқан уйғурларниң болупму миллий кимликини сақлап қелиш үчүн тиришип келиватқан қазақистан уйғурлириға болған үмид-ишәнчисиниң зор икәнликини, шуниң үчүн қазақистандики уйғур җамаәтчиликиниң әнә шу йөнилиштә техиму тиришчанлиқ көрситиш зөрүрликини билдүрди.

Игилишимизчә, қазақистанниң йәрлик алий кеңәшлиригә көрситилгән намзатлар ичидиму уйғур вәкиллири болуп, 14-январда уларниң тизими елан қилинғанкән. Шуларниң ичидә, мәсилән, алмута шәһәрлик алий кеңишигә әза болған “алмута төмүр иншаатлири завути” ниң баш директори шөһрәт шардинофму баркән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.