Qazaqistan yazghuchilirining hésabat yighinida Uyghur yazghuchilirimu mukapatqa érishti

Qazaqistan Uyghur edebiyati tarixining ötken esirning 20-30-yilliridin bashlinip, öz tereqqiyat tarixida bir nechche basquchlarni bésip ötkenliki hem murekkep ijtima'iy-siyasiy özgirishlerni bashtin ötküzgenliki melum. Qazaqistan Uyghur edebiyati deslepte sotsiyalistik idé'ologiye asasidiki sowét edebiyatining ajralmas bir qismi süpitide, kéyinki ottuz yil ichide musteqil qazaqistanning köp milletlik edebiyati da'iriside tereqqiy qilip kelmekte. Eyni waqitlarda ömer muhemmedi, ismay'il tahirof, hézim iskenderof, ziya semedi, jamalidin bosaqof, dolqun yasinof, iliya bextiya qatarliq dangliq sha'ir we yazghuchiliri bilen tonulghan Uyghur edebiyati, hazirmu köp milletlik qazaqistan edebiyatida özige munasip orun igilep kelmekte.

18-Mayda almuta shehiridiki edebiyatchilar öyide “Qazaq edebiyatining bahari” mawzusida yekünlesh yighini bolup ötti. Qazaqistan yazghuchilar ittipaqining bashqarmisi uyushturghan mezkur yighin'gha qazaq, rus, Uyghur edebiyatining tonulghan sha'irliri, yazghuchiliri, dramatorgliri, qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezaliri, yash ijatkarlar, ammiwiy axbarat wasitiliri wekilliri qatnashti. Aldi bilen qazaqistan jumhuriyitining dölet gimni orunlan'ghandin kéyin, yighin qatnashquchiliri bir minutluq süküt bilen ötken yili we mushu yilning bashlirida wapat bolghanlarni xatirilidi. Andin qazaqistan yazghuchilar ittipaqi bashqarmisining re'isi ulighbék ésda'ulét ötken yilda bolup ötken ishlar boyiche bash doklat berdi.

RFA/Oyghan

Yighin dawamida qazaq edebiyatining proza, po'éziye, dramatorgiye, edebiy tenqit, terjimechilik, balilar edebiyati, satira, chet eldiki qazaq edebiyati, rus edebiyati, Uyghur edebiyati qatarliq mawzular boyiche 13 doklat oquldi. Shu jümlidin Uyghur edebiyati boyiche doklat qilghan yazghuchi awut mesimof 2021-yili neshir qilin'ghan kitablargha toxtilip, Uyghur edebiyati kéngishining pa'aliyitige, bir yilning ichide yoruq körgen eserlerge baha berdi.

Doklatlar oqulup bolghandin kéyin, yighinning tentenilik qismida alahide közge körün'gen yazghuchilar her xil mukapatlar bilen teqdirlendi. Shu jümlidin Uyghurlardin péshqedem yazghuchi we dramatorg exmetjan hashirigha “Qazaqistanning pexriy yazghuchisi” nami bérildi. Yene bir dangliq sha'ir jemshit rozaxunof “Alash” xelq'ara edebiyat mukapitigha érishti. Yash yazghuchilardin abdumanap ablizof, wilyam molotof we molutjan toxtaxunoflargha qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezaliq guwahnamiliri tapshuruldi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezasi, balilar yazghuchisi awut mesimof ependi ötken yili Uyghur tilida köpligen yéngi kitablarning neshirdin chiqqanliqini tekitlep ötti. U yéngidin chiqqan Uyghur tilidiki kitablarni tonushturush murasimliriningmu yuqiri derijide ötkenlikini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Atap éytqanda, sha'ire patigül mexsetowa toplighan ‛gülle, yashna, qazaqistan‚ kitabini qazaqistan yazghuchilar ittipaqi bashqarmisi re'isining birinchi orunbasari, filologiye penlirining doktori, sha'ir ba'urjan jaqipning qatnishishida, shundaqla yazghuchi shawket nezerofning ‛qarghish tekken teqdir‚ romanini almuta sheherlik medeniyet merkizining yéngi bénasida Uyghur ziyaliyliri, alimlar, mu'ellimlerning qatnishida ötti. Ötken yilning yaxshi netijilirining biri, elwette, edebiyatimizda roman zhanérida yézilghan bir qatar eserlerning neshir qilinishi bizni xushal qilidu. Yazghuchi ekrem exmetofning ‛muhajirlar‚ romanida 20-esirning atmishinchi yilliri Uyghurning bir a'ilisi balilirini egeshtürüp, kindik qéni tökülgen ana-wetininini terk étip, qazaqistan'gha ötmek bolidu. Teqdir ularni öz aldigha sinaydu.”

Awut mesimof yene 2021-yilning yazghuchi shawket nezerofning ijadiyiti üchünmu utuqluq yil bolghanliqini, buninggha “Kéchelmeymen, séningdin weten!” kitabining seweb bolghanliqini bildürdi: “Kitabta weten, ademler arisidiki munasiwetler, ademgerchilik mawzuliridin ibaret shé'irliri, ‛shor péshanemning hékayiliri‚ namliq satiriliq powésti, milliy-medeniy bayliqlirimizni saqlashqa munasiwetlik yézilghan maqalilirimu orun alghan. ‛qarghish tekken teqdir‚ razwétka romani qazaq tilida, ‛balamni qandaq qéyni'ata deymen‚ namliq satirik powésti Uyghur tilida neshrdin chiqti. ‛qarghish tekken teqdir‚ romanida sowét ittipaqi dewrining axirqi yilliri bilen musteqilliqqe intilgen qazaqistanning deslepki qedemliride körünüshke bashlighan medeniy özgirishler, gahi bir yéqimsiz hadisiler öz ipadisini tapqan. ‛balamni qandaq qéyni'ata deymen?‚ satirik powéstida élimiz musteqilliq alghandin kéyin jem'iyitimizde peyda bolghan ‛yéngi ademler‚ hayatidin échinishliq hadisiler bayan qilinidu. Yazghuchi télman nuraxunof kitabxanlarni ‛qarlighach uwisi‚ romani bilen xushal qildi. Qelem sahibi bu romanida bügünki hayat terizlirige chongqur toxtilidu. Romandiki qehrimanlar obrazliri arqiliq turmushta uchrishidighan her qandaq weqelerni mahirliq bilen bayan qilidu. Ademlerning méngish-turushi, yoshurun ish-heriketliri arqiliq heqiqet ashkarilinidu. Muhebbet bilen satqunluq, qizghinish bilen adaletlik sézimliri romanda öz ipadisini tapqan. Qisqisi, Uyghur yazghuchiliri 2021-yilni tört roman bilen ayaqlighanlighini memnuniyet bilen tilgha alimiz.”

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan qazaqstan yazghuchilar ittipaqining ezasi, “Waris” yash ijatkarlar birleshmisining re'isi wilyam molotof ependi yighinning mezmunluq ötkenlikini, Uyghur edebiyati boyiche doklat oqughan awut mesimofning ötken yili neshir qilin'ghan eserlerge toxtilip, Uyghur edebiyatining bügünki ehwalini, yetken utuqlirini, yazghuchilar aldida turghan mesililerni bir qeder yorutup bergenlikini bildürdi.

Igilishimizche, qazaqistanda 60 tin oshuq Uyghur tilida oqutush élip bérilidighan mektep we siniplar bara bolup, bu mekteplerde bilim éliwatqan balilarni edebiy eserler bilen teminleshte yazghuchilarmu alahide pa'aliyetchanliq körsitip kelmektiken. Awut mesimof “Sirliq xet”, “Burun, burun, burunda”, “Zéhningni sinap kör”, “Tépishmaq qurlar”, patigül mexsetowa “Üch wesiyet”, “Men edeblik balimen” namliq kitablirini balilargha teqdim qilghan. Ötken yili qazaqistan musteqilliqining 30 yilliqi harpisida awut mesimof “Ilghar emgiki üchün” médali bilen mukapatlansa, patigül mexsetowa sheherlik sha'irlar musabiqisige özining yéngi ijadiy esiri bilen qatniship, sheher hakimining 1 milyon tenggilik mukapitini utqan.