Social Media
Ijtima'iy axbarat wasitiliridiki uchurlardin melum bolushiche, 28-aprél küni nyuyorkta yashawatqan bir türküm qazaq yashliri dewr meydanida xitaygha qarshi namayish ötküzüp, xitaydin Uyghur rayonidiki yighiwélish lagérlirigha soliwélin'ghan qazaq, Uyghur we qirghiz qérindashlirini qoyup bérishni telep qilghan. Namayishchilar yene qazaqistan hökmitidin pa'aliyetchi sérikjan bilash'oghlini qoyup bérishni we xitaydin qéchip chiqqan sabiq lagér oqutquchisi sayragül sawutbaygha wetendashliq bérishni telep qilghan.
Xitayning Uyghur rayonidiki yighiwélish lagérlirida xarliniwatqan kishiler arisida san jehettin Uyghurdin qalsa eng köp bolghini qazaqlardur. Qazaqistandiki "Ata jurt" teshkilatining ilgiri sürüshiche, mezkur lagérlarda yétiwatqan qazaqlarning sani 500 mingdin, Uyghurlarning sani bolsa 3 milyondin artuq iken. Bu weziyetke qarshi gerche qazaqistan hökümiti yéterlik derijide inkas qayturalmaywatqan bolsimu, emma qazaq teshkilatliri bilen qazaq jama'etliri her waqit sezgür pozitsiye tutmaqtiken.
Anglawatqininglar nyo-yorkning dewr meydanida ötküzülgen namayishtin bir parchidur. Namayish yétekchiliridin biri axbarat bayanatida nöwette lagérlarda 500 mingdin artuq qazaq, 3 milyondin artuq Uyghur we 50 mingdin artuq qirghiz qérindashlirining qanunsiz tutqunda ikenlikini bayan qilip, xitay terepning bu tutqunlarni shertsiz we derhal qoyup bérishini telep qilghan. Namayishta lagérdikilerning milliy we diniy kimlikliri seweblik tutqun qilin'ghanliqi we ularning bu kimliktin waz kéchishke zorliniwatqanliqi, jümlidin choshqa göshi yéyishke mejburliniwatqanliqi pash qilin'ghan shundaqla bu qilmishni pilanliq we sistémiliq élip bériwatqan xitay hakimiyiti aldamchiliq we térrorluq bilen eyiblen'gen.
Nöwette washin'gtonda yashawatqan, ilgiri "Shinjang géziti" ning qazaq bölümide xizmet qilghan sabiq muxbir jür'et nizamidin bu namayish we Uyghur rayonidiki qazaqlarning ehwali heqqide öz tesiratini bayan qildi. Jür'et nizamidinning bayan qilishiche, Uyghur rayonida yerlik milletchilikke qarshi herikettin bashlap, nöwettiki lagér jazasigha qeder barliq siyasiy heriketlerde Uyghurlar bilen birlikte qazaqlarmu zerbe nishani bolup kelgen.
Bu qétimqi namayishta xelq'ara jama'etning lagérlar mesilisige arilishishi telep qilinish bilen birlikte qazaq hökümitige qaritamu telep otturigha qoyulghan. Namayishchilar namayishta bashtin-axir qazaq pa'aliyetchi sérikjan bilash'oghlining qoyup bérilishi we xitaydin qéchip chiqqan sabiq lagér oqutquchisi sayragül sawutbaygha wetendashliq bérilishini telep qilghan. Sérikjanning nutuqlirini yotubtin izchil anglap kéliwatqanliqini bayan qilghan jür'et nizamidin namayishchilarning sérikjan we sayragül heqqidiki yüksek bahasining heq we orunluq ikenlikini tilgha aldi.
Namayishchilar sayragül sawutbayning xitayning lagérida xizmet qilishni ret qilghan we chégradin qéchip chiqqandin bashqa qazaqistanda lagérlar heqqide köp qétim guwahliq bergenlikini tilgha élip, eger u xitaygha qayturulsa, uning ölüm xewpige duch kélidighanliqini eskertken.
Jür'et nizamidin yighiwélish lagérlirigha qazaqlarningmu köp sanda solinishining sewebliri üstide toxtilip, qazaqlardiki diniy oyghinish, turmushtiki en'enichilik we milliy ömlükning xitayni endishige salghanliqini, shunga xitayning Uyghurlar bilen oxshashla qazaqlarnimu dölet düshmini dep békitkenliki we zerbe bériwatqanliqini ilgiri sürdi.
