Xitay lagér shahiti qelbinur sidiqning guwahliqini yalghan'gha chiqirishqa urunmaqtiken

Muxbirimiz gülchéhre
2021.01.06
Xitay lagér shahiti qelbinur sidiqning guwahliqini yalghan'gha chiqirishqa urunmaqtiken Qelbinur sidiqning sabiq éri tursun isma'il bilen widéoda körüshken körünüshi.
Qelbinur Sidiq teminligen

Xitay hökümiti 2017-yilidin bashlap Uyghur diyarida 3 milyon'gha yéqin bigunah Uyghur we bashqa milletlerni lagérlargha solighandin bashlap, lagérdin tirik qutulup chet'ellerge chiqalighan nahayiti az sandiki lagér shahitliridin bashqa yene, uruq-tughqanliri lagérlargha qamalghan muhajirettiki nurghunlighan Uyghurlar, xitayning her türlük tehdit we bésimlirigha qarimay, Uyghur diyaridiki yuqiri bésimliq nazaret we siyaset astida dawam qiliwatqan insaniyetke qarshi jinayetleri pash qilip kelmekte.

Bolupmu lagér shahitlirining dunya axbarati we özliri yashawatqan dölet hökümetlirige hemde xelq'araliq insan heqliri teshkilatlirigha özining jazalash lagérlirida uchrighan zulumlarni pakitliq anglitishi, xelq'arada xitayni “Qirghinchiliq” bilen eyiblesh awazining küchiyishide halqiliq rol oynap keldi. Halbuki xitay hökümiti buninggha qarshi tedbirlirini qollanmaqta. Xitay teshwiqat apparatliri we dölet bixeterlik apparatlirini ishqa sélip, chet'ellerde xitayning zulumlirini anglitiwatqan Uyghurlargha qarita türlük tehdit we bésimlirini hélihem dawam qiliwatqanliqini köreleymiz.

Xitayning “Yer shari waqti” géziti, shinxu'a agéntliqi, merkizi téléwiziye istansisi qatarliqlar ilgiri amérikadiki Uyghur yétekchiliridin rabiye qadir xanim, lagér shahitliridin méhrigül tursun, zumret dawut, yash pa'aliyetchiliridin furqet jewdet we erefat erkin qatarliqlarning a'ile tawabi'atliri we uruq-tughqanlirini ulargha qarshi sözlitish arqiliq, ularning taratqulargha dégenlirining hemmisige reddiye bergüzüp, mexsus xewerler tarqatqanidi.

Gollandiyede panahlan'ghan lagér shahiti, sabiq lagér oqutquchi qelbinur sidiqning radiyomizgha yetküzgen uchurliridin xitay hökümitining bu xil yalghanchiliq teshwiqatining emdi qelbinur sidiqni nishan qiliwatqanliqi ashkarilandi.

Qelbinurning éytishiche, bultur 2-ayda, özining qelbinur bilen ajrashqanliqini we axirqi qétim alaqe qiliwatqanliqini jakarlap alaqisini üzgen ürümchidiki sabiq éri, tengritagh rayonluq qurulush matériyalliri tarmaq shirkitidiki tursun isma'il, bu yéngi yilning aldida uninggha özi bilen jiddiy alaqilishish heqqide uchur ewetken. Tursun isma'ilning “Méni oylimisangmu qérindashliringni oylap qoy. . .” dégendek tehditliri tesiride, qérindashlirining aqiwitidin ensirigen qelbinur uning bilen téléfonda wédi'oluq körüshken. Tursun isma'il uninggha sheherlik tarmaqlarning mehelle saqchiliri bilen 2020-yili 19-dékabir kech sa'et 8 din 12 ghiche mexsus wédi'ogha élip ketkenlikini éytqan.

Tursun isma'ilning qelbinurgha éytishiche, u öz öyide, kelgenlerning birmubir ögetkini boyiche tekrar tekrar süretke élinip sözlitilgen, 4 sa'etkiche dawam qilghan bu wédi'oda u peqet, qelbinurning héchqachan lagérlarda oqutquchi bolup baqmighanliqi, uning éytqanlirining hemmisining yalghanliqi'i, hetta uninggha mejburiy üzük sélin'ghanliqi'i, chet'elge chiqishqa ruxset qilinish aldida uning mejburiy tughmas opératsiyesi qilin'ghanliqi qatarliqlarni inkar qilip sözlitilgen.

Qelbinur sidiq, xitay da'iriliri lagérlarni qurghan deslepki mezgilde 2017-yili 3-ayning 1-künidin 8-ayning axirighiche ürümchi shehirining sang fanggow(töshüktam) diki dönglükke qurulghan 3 mingche Uyghur erler qamalghan lagérida 6 ay, arqidin 2017-yili 9-aydin 10-ayning axirlirighiche yene ikki ayche ürümchi tugunggha jaylashqan “Yashan'ghanlar sanatoriyesi” dep lozunka ésilghan 10 mingche, peqetla Uyghur ayallar qamalghan lagérda tutqunlargha xitay tili we qizil naxshilarni ögitishke orunlashturulghan.

U 2019-yili 10-ayda dawalinish bahaniside éri we qérindashlirini képillikke qoyup gollandiyediki qizining yénigha kelgen. U bir yildin buyan xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan, tesewwur qilghusiz derijidiki rehimsizlik, chektin ashqan zorawanliq, xorlash, qiyin-qistaqlargha aylap shahit bolush jeryanini tepsiliy anglitip kelmekte, u shundaqla tunji qétim yüzi we heqiqiy salahiyiti bilen radi'omiz ziyaritini qobul qilghanidi.

Qelbinur lagérlarda körgen shahit bolghan we anglighanliridin bashqa yene Uyghur ayallirining mejburiy tughmas qilinishi, atalmish xitay tughqanliri teripidin jinsiy parakendichiliklerge uchrash, Uyghur ma'aripi we oqutquchilarning uchrawatqan ziyankeshliklirini BBC, CNN, roytérs qatarliq xelq'aradiki nopuzluq axbaratlargha anglitip, zor inkas qozghighanidi.

Qelbinur radiyomizgha yene, sabiq éri tursun isma'ilning bu nöwetmu yenila awwalqidek uni uruq-tughqanlirini xatirjem yashisun dep oylisa, uning gollandiyediki xitay konsulxanisigha bérip özini melum qilishi kérekliki, shundaq qilghanda hökümetning uning ma'ashlirini eslige keltürüp hetta uning ürümchige xalighanche bérip-kélishigimu yol échilidighanliqini pesh qilghan. Arqidinla u yene, eger undaq qilmighanda öziningmu we uruq-tughqanliriningmu aqiwitining yaxshi bolmaydighanliqini agahlandurghaniken.

“Bularni anglap ensiridingizmu? ikkilendingizmu?” dégen so'alimizgha qelbinur, “Elwette üzüm üchün emes uruq-tughqanlirim üchün endishe qilimen. Emma emdi ikkilenmeymen” dep dadil jawab qayturdi. U lagérda shahit bolghanlirining uni xitay hökümitige ishenmes qilghan bolsa, lagérdin chiqqandin buyan uchrap kéliwatqan mushuninggha oxshash tehdit yaki bésimlarning uning adalet üchün küresh qilish iradisini yenimu tawlighanliqi bildürdi.

Qelbinur tursun'gha qarshi uning sabiq éri sözlitilgen wédi'o yaki xewerning qachan qaysi xitay teshwiqat wastisida tarqitilidighanliqi melum emes, emma qelbinur özidin ilgiri lagérlar xitayning zulumi heqqide guwahliq bergen Uyghurlarning hemmisini dégüdek xitayning uruq-tughqanlirini ulargha qarshi sözlitilgenlikini anglap we körüp turuwatqanliqin, emma ularning köpinchisining yenila, yurtida qalghan a'ile-tawabi'atlirining tehditke uchrighanliqigha qarimay, Uyghur xelqini uchrawatqan zulumlardin azad qilish yolida iradisidin yanmay küreshlirini dawam qiliwatqanliqining, özige zor medet we küch bériwatqanliqini bildürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.