“13-Nöwetlik dunya sherqiy türkistanliqlar qérindashliq uchrishishi” ning xulase doklati élan qilindi

Dunya weziyitining künséri özgirishi, chong küchler otturisidiki öz ara riqabetlerning keskinlishige egiship, Uyghur mesilisining xelq'ara siyasiy sehnidiki ornimu yüksilip barmaqta. Mushundaq bir peyitte 13-nöwetlik dunya sherqiy türkistanliqlar qérindashliq uchrishishi we 4-nöwetlik sherqiy türkistan milliy birlik shurasi yighini 2021-yili 8-öktebirdin 11-öktebirgiche bosniyening sarayéwo shehiride ötküzüldi. Mezkur yighinda dunya weziyitege mas halda heriket qilish, tughuliwatqan pursetlerdin ünümlük paydilinish, shundaqla sherqiy türkistan dawasida aldimizdiki bir yilda ilip bérilishi zörör dep qaralghan ish-heriketler muzakire qilindi.

Yighinda “Bosniye we sherqiy türkistan dawasida dölet qurush jeryanining sélishturulmisi”, “Özgiriwatqan dunyadiki sherqiy türkistan dawasi-tereqqiyatlar we küntertipler”, “Gherb döletlirining xitay siyasiti-tehditler we pursetler”, “Islam dunyasining xitay siyasiti-tehditler we pursetler”, “Afghanistan-ottura asiya weziyiti we sherqiy türkistan mesilisi”, “Xitayning özgirish éhtimali bolghan siyasiy sinariyesi”, “Sherqiy türkistan dewasining teshkilatchiliqtin döletchilikkiche tereqqiy qilishi”, “Sherqiy türkistan dewasining kelgüsi qedemliri” qatarliq témilarda muhim doklatlar bérildi.

Üch kün dawam qilghan bu qétimliq yighinning axirida xolase dokilati élan qilindi. Xolase dokilatini sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti shundaqla xelq'ara sherqiy türkistan teshkilatlar birliki re'isi hidayetullah oghuzxan oqup ötti.

Hidayetulla oghuzxan xulase doklatidiki muhim noqtilarni bayan qilip mundaq dédi: “Xitayning oniwérsal qimmet qarashlargha we insaniyliqqa tamamen zit bolghan siyasiy sistémisi, medeniyiti, ijtima'iy kültüri we xelq'ara munasiwetlerdiki hiyligerlikini échip tashlash we agahlandurush؛ gherb döletliride heriket qiliwatqan kishilik hoquq teshkilatliri, islamiy heriketler we her sahe shexsliri bilen xitaygha qarshi hemkarliq ornitish؛ sherqiy türkistan teshkilatlirining teshkilat sistémisini tereqqiy qildurush, kespilishishni tizlitish we kespiy mutexessisler qoshonini kücheytish؛ sherqiy türkistan mesiliside islam dunyasining qollishini qolgha keltürüsh we islam dunyasini xitay tehdidin agahlandurush؛ sherqiy türkistan dawasinng ana pirinsiplirini qoghdash asasida öz ara hemkarliq ornitip, herxil küchlerning xirisigha taqabil turush؛ oxshimighan pikirler we türlük teshkilatlar arisidiki hemkarliqni kücheytish we ortaq xizmetlerni köpeytish؛ teshkilatlar otturisida hemkarliqqa tosalghu bolidighan barliq amillargha qarap chiqip, öz-ara ishinish, chüshinish, qollash we qoghdash rohini ornitish؛ islam elliri-ottura asiya we balqan döletliride xelq diplomatiyesini qanat yaydurup, dewayimizning xelq'aralishishini yenimu bir baldaq yuqiri kötürüsh, her xil tillarda teshwiqat élip bérish؛ yashlarning terbiye qurulushigha alahide ehmiyet birish, dewaning kelgüside layaqetlik yashlarning yétilishi üchün muhim bolghan her türlük xizmetlerni élip bérish؛ sherqiy türkistan musteqilliqining waz kéchilmes pirinsip ikenlikini herwaqit tekitlesh, sherqiy türkistanning ishghal qilin'ghan tupraq ikenlikini qobul qildurushqa tirishish.”

Hidayetullah oghuzxan xulase sözide yene “Xitayni qollawatqan dölet we organlar bilen körüshüp, ularning xitay bilen bolghan diplomatik alaqisidin paydillinip, sherqiy türkistan mesiliside xitaygha bésim qilishqa chaqirish؛ xitay bilen chong döletler otturisidiki zidiyetlerdin ünümlük paydilinish؛ tariximizdiki sherqiy türkistan dewasida chong rol oynighan ölimalirimiz, siyasiyonlirimizning ish-izliridin tejribe sawaq élish؛ ayallarning dewadiki rolini aktiplashturush؛ xitaygha reqip küchlerge nispeten sherqiy türkistanning istiratigiyelik ehmiyitini tekitlesh؛ islam dunyasigha qarita yéngi pilan we qedemlerni tüzüp chiqish؛ xitay-islam dunyasi otturisidiki muhim kélishimnamilerni inchike tetqiq qilish؛ ereb döletliride ilmiy we teshwiqat xizmetlirini qanat yaydurush we xelq diplomatiyesini kücheytish؛ balqan we ottura asiya döletliri bilen bolghan munasiwetni kücheytish, shundaqla bu rayonlardiki xelqlerning sherqiy türkistan dawasi heqqidiki chüshenchisini yuqiri kötürüsh üchün ularning tilida kitap-zhornal neshir qilish we bashqa axbarat wastiliri arqiliq sherqiy türkistan dawasini tonushturush؛ teshkilatlarning ajizliq we artuqchiliqlirini yaxshi analiz qilish we bashqa teshkilatlarni özige toluqlima dep körüsh؛ sherqiy türkistanliqlar arisidiki hemkarliqni kücheytip, ottura asiyada özbékche, qazaqche, qirghizche we rosche teshwiqatlarni köpeytish” qatarliq muhim nuqtilarni tekitlep ötti.