Qirghizistan Uyghurliri jumhuriyetlik meshrepte merhum sepdashlirini yad étishti

Qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyiti uyushturghan chong meshreptin körünüsh. 2023-Yili 25-féwral, bishkek.

25-Féwral qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyiti jumhuriyetlik chong meshrep uyushturdi. Meshrep saxawetchi we “Ittipaq” jem'iyitining asas salghuchiliridin biri merhum ilshat abbasof we “Ittipaq” jem'iyitining sabiq re'isi merhum nighmet bosaqoflargha béghishlandi. Mezkur meshrepke paytext bishkek shehiri we chuy wilayitige qarashliq nahiyelerdin kelgen Uyghur jama'et wekilliri, shundaqla qazaqistandin kelgen ziyaliylar we bir top sazendilerdin bolup, 500 din oshuq kishi qatnashti.

Melumki meshrep Uyghur xelqining medeniy ghururi we exlaqiy xezinisi. Uyghurlar meshreptin paydilinip yash ewladlarni diniy, wetenperwer we milliy rohi jehettin terbiyeleydu. Shuni tekitlep ötüsh kérekki, qirghizistan Uyghurliri jumhuriyetlik chong meshrepni qedimiy meshrep qa'idiliri boyiche ötküzidu, yeni meshrepte yigit béshi, qazibégi, pashappbégi, kölibégi we daribegler öz wezipilirini éniq ada qilip Uyghur xelqining en'eniwi kolléktip tertip qa'idilirini körsitidu. Ziyaritimizni qobul qilghan meshrepning qazibégi gheyret jahanof meshrep tertipi boyiche sözlep, meshrep qa'idilirini yashlargha öchmes miras qatarida qaldurushni meqset qilghanliqini tekitlep ötti.

Adette qirghizistan Uyghurliri her bir jumhuriyetlik meshrepni Uyghur xelqi arisidin yétiship chiqqan munewwer insanlargha we tarixigha baghlap ötküzmekte. Mezkur meshrep qirghizistan Uyghurliridin chiqqan ikki untulmas shexske béghishlan'ghan. Ularning biri merhum ilshat abbasof qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyiti qurulghandin buyan maddiy yardemlerni uyushturushta bashlamchiliq rol atqurup “Ittipaq” gézitining maddiy mesilisini hel qilishta dawamliq qollighuchiliq rolini oynighanidi. Ilshat abbasof 2004-yili namelum qatillar teripidin étilip hayatidin ayrilghanidi.

Meshrep béghishlan'ghan “Ittipaq” jem'iyitining yene bir yarqin wekili merhum nighmet bosaqoftur. U, 1997-yili qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyitining re'islikige saylan'ghan. 2000-Yili namelum qatillar teripidin étilip hayatidin ayrilghan. Bu qatilliqlarning hemmisi sirliq bolup bularni éniqlashning qayil qilarliq netijisi otturigha chiqmighan.

Bu meshrepning sahibxanliri shu ikki merhumning dostliridur. Mezkur murasim merhumlargha we yéqinda türkiyede yer tewresh apitide qaza qilghanlargha atap qur'an tilawet bilen bashlandi. Meshrep sahibxanlirining biri bolghan abdughopur axunbayéf ziyaritini qobul qilip, meshrep béghishlan'ghan her ikki shexs qirghizistan xelqi we Uyghur xelqi üchün untulmas ishlarni qilghan insanlar dep tekitlidi.

Mezkur meshrep dawamida merhum ilshat abbasofning oghulliri rishat we enwer abbasoflar köp yillardin buyan rusiyede yashighanliqi tüpeylidin Uyghur tilida öz pikirlirini toluq bayan qilalmaydighanliqi üchün kechürüm sorap, rusche sözligen nutuqlirida dadisining mertliki we milletsöyerlikini eslep qirghizistanda Uyghurlar jem'iyiti bar ikenlikige bek xushal bolghanlirini éytip Uyghur jama'itige ömlük we ittipaqliq tilidi.

Bishkektiki jumhuriyetlik chong meshrepning tertipi en'eniwi Uyghur meshreplirining alahidiliki boyiche dawam qildi. Aldi bilen riyasetchi ekberjan bawudunof meshrepning yigit béshi, qazi bégi, pashshap bégi, köl bégi, darbégi we sazendiler erkin sadiqof, shöhret yaqubof, alimjan roziyéf we almuta shehiridin teklip qilin'ghan “Sen'et ömiki” topini meshrep ehlige tonushturup ötti.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan mezkur meshrepning sazendisi hem yashlar meshripining ezasi alimjan roziyéf, bügünki künlerde chonglar élip barghan meshrep bilen yashlar meshripining perqi, milliy eswablarning yoqilishi we ana til mesilisini tilgha élip, yashlarning jumhuriyetlik chong meshreplerdin paydilinip milliy örp-adetlirini saqlashqa tirishiwatqanliqini éytti.

Mezkur meshrepke yene qazaqistandiki almuta shehiridin kelgen proféssor tursunmuhemmed roziyéf teklip qilindi. Ziyaritimizni qobul qilghan tursunmuhemmed ependi, qazaqistanda ötküzülidighan meshrepler bilen qirghizistanda ötküzülüwatqan meshreplerning ötküzülüsh usuli we tertipliridiki bezi oxshimasliqlarni tilgha élip ötti.

Uyghur meshrepliri qedimki zamanlardin buyan Uyghurlar arisida dawamliship kéliwatqan bir milliy en'ene bolup hésablinidu. Qazaqistan, qirghizistan we Uyghur élidiki Uyghurlar bu meshreplerni yene 30 oghul meshripi depmu atighan.