Qirghizistan Uyghurliri ramazan éyida milliy we diniy en'enilirini dawamlashturmaqta

Musulman dunyasi bu yil 23-mart küni muqeddes ramazan éyini kütüwaldi. Qirghizistandiki Uyghur jama'itimu memlikettiki bashqa xelqler bilen birlikte bu yilliq ramazan éyyini xoshalliq we ümid ilkide kütiwaldi. Ular ramazan éyida imkanqeder özlirining diniy perzlirini ada qilishqa, ta'et-ibadetlirini bija keltürüshke tirishmaqta.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan bishkektiki siyasiy penlerning magistr namzati abdurehim hapizi, sabiq sowét ittipaqi dewride kommunist réjim tüpeyli herqaysiy milletlerning milliy we diniy adetliri hemde ramazanliq ta'et-ibadetlirining cheklen'genlikini؛ ottura asiya jumhuriyetliri musteqilliqqa érishkendin kéyin, xelqning diniy étiqad erkinlikining qaytidin qolgha kelgenliki؛ emma tolimu epsus, kommunist xitayning sherqiy türkistandiki yoqiri bésimliq basturush siyasiti tüpeyli wetendiki Uyghur xelqining barliq milliy we diniy hoquqlardin mehrum qalghanliqini échinish ilkide eskertip ötti.

Nöwette hökümet istatiskisi boyiche, qirghizistanda 60 ming etrapida Uyghur ahalisi yashimaqta, emma awam ichide qirghizistandiki Uyghurlarning nopusining buningdinmu köp ikenlikini ilgiri süridighanlar mewjut. Hökümet istatiskisi boyichimu Uyghurlar nopus jehettin qirghizistanda 5 orunni igileydu. Qirghizistandiki Uyghurlar barliq mumkinchiliklirini ishtilip, özlirining milliy en'enilirini we diniy étiqadini ching saqlashqa tirishmaqta.

Ziyaritimizni qobul qilghan “Ittipaq jem'iyiti” ayallar kéngishining sabiq re'isi tursun'ay islam, 1960-yillirida sherqiy türkistandin qirghizistan'gha köchüp chiqqan Uyghurlarning diniy étiqadining nahayiti küchlük bolghanliqini, ular hetta sabiq sowét ittipaqi dewridimu özlirining milliy we diniy adetlirini saqlashni dawam qilghanliqi, shu sewebtin ularning bügün qirghizistanda yashawatqan ewladlirining küchlük milliy we diniy kimlikke ige bolghanliqini tekitlep ötti. U, qirghizistan musteqil bolghandin kéyin, herqaysiy xelqlerning öz kimliki we medeniyitini tereqqiy qildurushigha shara'it yaritilghanliqi, Uyghurlarningmu bu imkaniyetlerdin paydilinip, özlirining milliy we diniy medeniyetlirini algha siljitishqa tirishiwatqanliqini bayan qildi.

Qirghizistan musteqil bolghandin kéyinmu xéli uzun mezgillergiche sowét idé'ologiyesi we kommunizm mepkurusi qaldurghan jarahetler tüpeyli bir qisim kishiler diniy medeniyetke we diniy pa'aliyetlerge selbiy nezer bilen qarap kelgen idi. Emma musteqilliqtin kéyin tughulghan yash ewladlar sowét dewridiki kishilerge oxshimighan halda özlirining milliy we diniy kimlikige küchlük derijide ehmiyet bermekte. Shu jumlidin Uyghur yashlirimu özlirining milliy we diniy en'enilirini tonushqa, uni dawamlashturushqa tiriship kelmekte. Mana shu pa'aliyetlerning birsi bu yilliq ramazan éyigha béghishlan'ghan “Semimiy ramizan” namliq murasimdur. Mezkur murasim yash Uyghur qizi shahadet arupowaning yéttekchilikide élip bérildi. Bu murasimgha mexsus xanim-qizlar teklip qilinip, ramazan éyi we roza tutushning xasiyiti toghrisida köpligen melumatlar bérildi. Ziyaritimizni qobul qilghan shahadet arupowa bu pa'aliyetning mexsiti toghrisida toxtilip mundaq dédi:

“Essalamu eleykum, biz uyushturghan bu pa'aliyetning asasiy meqsiti jama'itimizge ramazan éyining heqiqiy menisini yetküzüshtur. Chünki bezi kishiler ramazan éyini adettiki aylardin héch perqi bolmighan bir ay dep bilishidu, yene beziliri uninggha sel qaraydu. Hemmizge melumki, ramazan éyida roza tutimiz, bu rohimizni, qelbimizni we étiqadimizni pakizlash éyidur. Biz bu ayning xasiyetliridin toluq paydilinishimiz kérek. Allah ta'alah bizge shunchiliq cheksiz rehmitini we merhemitini ata qilghan. Shunga biz ramazan éyida niyetlirimizni pakizlap, diniy emellerni qilishqa tirishishimiz kérek. Méning pikrimche, ramazan éyi biz üchün eng semimiy pursettur.”

Mezkur pa'aliyetke qatnashqan “Ittipaq” jem'iyiti ilim komitétining re'isi zarina ibdiminowa xanim bu murasimdin alghan tesiratlirini biz bilen ortaqlashti.

Qirghizistan Uyghurliri bu yilliq ramazan éyida roza tutush bilen bir waqitta yene saxawetlik ishlarnimu élip barmaqta. Ular millet ayrimastin mohtaj a'ililerge meddiy yardemlerni bérip turmaqta.