Qirghizistan Uyghurliri d u q ning pa'aliyetlirini aktip qollimaqta

Qirghizistan qazaqistandin qalsila ottura asiyadiki Uyghurlar bir qeder köp we zich olturaqlashqan memliket. Sabiq sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin Uyghurlar özlirining milliy kimlikini saqlap qélish üchün özige xas teshkilatlarni qurup özlirining milliy dewasini qilishqa bashlidi.

Qirghizistan Uyghurliri Uyghurlarning öz wetinidiki nöwettiki éghir siyasiy weziyiti, milyondin artuq Uyghurning lagérlargha solinishi, köpligen ziyaliylar, medeniyet erbabliri, yazghuchi-sha'irlarning türmilerge tashlinishi, Uyghurlarning xitay karxanilirida mejburiy we erzan emgekke sélinishi, Uyghur tili we medeniyitining cheklinishi qatarliq mesililerde izchil öz naraziliqlirini ipadilep her xil pa'aliyetlerni uyushturup kelmekte. Qirghizistan Uyghurliri bdunya Uyghur qurultiyi bilen yéqin hemkarliqqa we uni qollashqa alahide ehmiyet bermekte. Igilishimizche, qirghizistan Uyghurliri dunya Uyghur qurultiyining 11-ayda échilidighan qurultiyighimu alahide ehmiyet bérip, qurultayning muweppeqiyetlik échilishini kütmekte.

2004-Yildin tartip qirghizistan Uyghurlirining dunya Uyghur qurultiyining chaqiriqlirigha awaz qoshup, uning pa'aliyetlirini izchil qollap we yighinlirigha qatnishishni dawamlashturup kéliwatqanliqi melum.

Ziyaritimizni qobul qilghan qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyitining wekilliridin biri, “Ittipaq” gézitining muherriri ekberjan bawdunof qirghizistan Uyghurlirining dunya Uyghur qurultiyining pa'aliyetlirini aktip qollap kéliwatqanliqini bildürdi.

Ekberjan ependi d u q élan qilghan 1-öktebir matem künini “Ittipaq” jem'iyiti her yili naraziliq bildürüsh sheklide ötküzüp kéliwatqanliqini sözlep ötti.

Qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyitining teshebbusi we teshkillishi bilen qirghizistan paytexti bishkek shehiri we uning etraplirida Uyghur tarixidiki muhim weqeler we künlerni xatirilesh pa'aliyetliri izchil uyushturulup kéliniwatqan bolup, bu yil 1-öktebir künimu dunya Uyghur qurultiyining chaqiriqigha bina'en bishkek shehiride naraziliq pa'aliyiti ötküzülgenidi. Pa'aliyet dawamida ekberjan bawdunof 1-öktebirge munasiwetlik Uyghur tarixiy qismetliri heqqide doklat bergen bolup, u doklatida 1949-yili Uyghur diyari xitay kommunist hökümiti teripidin ishghal qilin'ghanliqi, shundaqla Uyghur xelqi we bashqa türkiy milletler üstidin yürgüzülüwatqan bésim siyasiti toghrisida tepsiliy melumat bergenidi.

1-Öktebir naraziliq pa'aliyitige qatnashqan we shuningdek bashqa her xil pa'aliyetlerde aktip qatniship kéliwatqan “Ittipaq” jem'iyiti ayallar kéngishining re'isi tursun'ay islam ziyaritimizni qobul qilip, qirghizistan Uyghurlirining qanchilik mümkinchiliki bolsa toluq qollinip, Uyghur dawasini harmay anglitidighanliqini tekitlidi.

1991-Yili sabiq sowét ittipaqi yimirilip ottura asiya memliketliri arqa-arqidin öz musteqilliqini jakarlidi. Bu jeryanda qirghizistandiki Uyghurlarmu özlirining ammiwi jem'iyetlirini qurushqa kirishti. Ene shu chaghlardin bashlap heriket qiliwatqan “Ittipaq” jem'iyitining sabiq re'isi dilmurat ekberof ziyaritimizni qobul qilip, ottura asiya döletlirining musteqil bolushi Uyghurlar üchün küchlük oyghinish bolghanliqini we shuningdin kéyin Uyghurlarning öz pa'aliyetlirini barghanséri kücheytip, d u q bilen bir septe turup kelgenlikini tekitlep, buningdin kéyinmu d u q bilen bir septe turushni tewsiye qildi

Resmiy melumatlargha asaslan'ghanda qirghizistanda 60 ming etrapida Uyghur ahalisi yashaydu. Emeliyette bolsa bolsa Uyghurlar özlirining sanini bir hesse köp déyishmekte. Buning sewebi, 1930-yilliri stalinning teqiblesh siyasiti peyitliride Uyghurlar özlirini qirghiz yaki özbék dep tizimlitishqa mejbur bolushqan. Bügünki künlerde, bezi “Yerlik” dep atalghan Uyghurlar özlirining ewladlirini qaytidin “Uyghur” dep tizimlitishqa bashlidi. 1960-1955Yillarda köp sandiki Uyghurlar Uyghur diyaridin qirghizistan'gha köchüp kélip yerleshkenidi.