Qirghizistanda Uyghur tarix-medeniyet muzéyi échilmaqta

Igilishimizche, qirghizistan paytexti bishkek shehirining etrapidiki alataw yézisida Uyghur tarix-medeniyet muzéyi échilmaqchiken. Mezkur muzéyda yéqinqi 20 yildin buyan qirghizistandiki Uyghur jama'iti arisidin yighiwélin'ghan Uyghur milliy chalghu eswabliri, Uyghurlarning kündilik turmushigha da'ir buyumlar shundaqla Uyghur xelqining ijtima'iy tarixigha da'ir yighilmilar körgezmige qoyulidiken.

Bu munasiwet bilen yéqinda “Ittipaq” jem'iyitining re'isi esqer qasimof bashliqidiki hey'et alataw yézisigha teklip qilin'ghan. Ular mezkur yézida yéngidin échilmaqchi bolghan muzéyni ziyaret qilish bilen bir waqitta özlirining qimmetlik teklip-pikirlirini otturigha qoyushqan. Mezkur hey'et besh kishidin teshkillen'gen bolup, ular “Ittipaq” jem'iyitining re'isi esqer qasimof, qirghizistan medeniyitige emgek singdürgen ressam sabitjan babajanof, rusiyening sankit-pétérburg shehiridin kelgen Uyghur ziyaliysi hemrajan amraq, siyasiy penlerning magistir namzati rehimjan hapizi we jama'et erbabi yarmuhemmet abdullayéftin ibaret.

Melum bolushiche, mezkur muzéy ekber kerimofning shexsiy xirajiti we emgiki bilen échilmaqchi iken. U öz qoli bilen tömür we qapaqlardin her xil sen'et buyumlirini yasap muzéygha qoyghan shundaqla qirghizistan, özbékistan we qazaqistanlarni arilap Uyghurlargha munasiwetlik tarixiy we milliy buyumlarni sétiwélip, öz muzéyigha qoyghan iken.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan ekber kerimof özining mekteptiki waqitliridin tartipla Uyghur xelqining tarixi we medeniyitige qiziqip kelgenlikini bayan qildi. U mushu muzéy arqiliq Uyghur xelqining bay medeniyet miraslirini bashqa xelqlerge tonushturmaqchi boluwatqanliqinimu tekitlep ötti. U yene mezkur muzéydiki yighmilarni qazaqistan, mongghuliye, wiyétnam we bashqa döletlerdin kelgen méhmanlarningmu ziyaret qilghanliqlirini bildürdi.

Igilishimizche, ekber kerimof qurghan bu muzéyni herqandaq insan xalighan waqitta heqsiz ziyaret qilsa bolidiken. Ekber ependi yene ziyaret qilghuchilargha muzéydiki yighmilarni shexsen özi chüshendürüp béridiken. 

Qirghizistan Uyghurlirining “Ittipaq” jem'iyiti yéqinqi ottuz yildin buyan Uyghurlarning til-yéziqi, tarixi, medeniyiti we örp-adetlirini saqlash we rawajlandurush jehetlerde tirishchanliq körsitip kelmekte. Ilgiri türlük sewebler tüpeyli qirghizistanda yashawatqan 70 mingdin artuq Uyghur ahalisi jama'et ishlirigha we Uyghurlarning milliy medeniyet pa'aliyetlirige anche ariliship kételmigen idi. Bügünki künde Uyghurlar wetinidiki éghir weziyet tüpeylidin qirghizistandiki Uyghurlar, bolupmu Uyghur yashliri özlirining milliy til-yéziqi, tarixi we medeniyitini yenimu chongqur öginishke, milliy kimlikini yenimu kücheytishke tirishmaqta. 

Qirghizistandiki Uyghur ziyaliysi yarmuhemmet abdullayéf ziyaritimizni qobul qilip, Uyghur diyaridiki mekteplerde Uyghur til-edebiyati dersining cheklen'genlikini, Uyghur perzentlirining öz tarixidiki meshhur shexslerni bilish we ulardin öginish pursitidin mehrum qaldurghanliqini bayan qildi. Mushundaq bir peytte qirghizistanda Uyghur tarix-medeniyet muzéyining échilishi qirghizistandiki Uyghur yash-ösmürlirini wetenperwerlik rohida terbiyilesh ishlirida muhim rol oynaydighanliqini tekitlidi.

Qirghizistan medeniyitige emgek singdürgen ressam sabitjan babajanof Uyghur tarix-medeniyet muzéyini ziyaret qilghanliqini, mezkur muzéygha qoyulghan samawer, böshük we Uyghur déhqanlarning türlük turmush buyumlirining özini alahide jélp qilghanliqini, bir ressam bolush süpiti bilen mezkur muzéygha yardem bérishni herwaqit xalaydighanliqini bildürdi.

Rusiyening sankit-pétérburg shehiridin kelgen Uyghur ziyaliysi hemrajan amraq ependimu radiyomiz ziyaritini qobul qilip, ekber ependining wetenperwerlik rohi we hüner-sen'etke xushtarliqini maxtidi. Qirghizistanda qurulghan bu muzéyning muhim ehmiyetke ige ikenlikini tekitlep ötti.

Ekber kerimof qirghizistanda uyushturulghan her xil kölemdiki körgezmilerge aktipliq bilen qatniship, ayali salamet xanim bilen birge öz muzéyidiki yighmilarni köp xillashturush, bu arqiliq Uyghur xelqining bay medeniyitini namayan qilishqa tirishchanliq körsetmekte.