Игилишимизчә, илмий муһакимә йиғини, йиғилиш, шеһитларни әсләш қатарлиқ түрлүк шәкилләрдә өткүзүлүватқан бу паалийәтләр 10 - ноябир күнидин етибарән башланған. Нөвәттә, 1944 - йилидики иккинчи җумһурийәтни қурушқа қатнашқан вә яки шу җумһурийәт дәвридә яшиған шаһидларниң аз бир қисими техи һаят болуп, чәтәлләрдики бу шаһидларниң мутләқ көп қисими оттура асияға җумһурийәтләргә тарқалған. Мәзкур шаһидлар икки җумһурийәт роһиниң сақлинишида күчлүк рол ойниди.
Оттура асия җумһурийәтлиридә, җумһурийәт рәиси әлахан төрә, миллий армийә баш қомандани паленоф вә муавин баш қомандан зунун тейипоф, җумһурийәт баш катипи абдурәвуп мәхсум ибрайими, хәлқ қәһриманлири ғәни батур вә фатих батур қатарлиқларни өз ичигә алған көплигән юқири дәриҗилик һәрбий - сиясий вә мәмурий хадимлар шуниңдәк зор сандики миллий армийә җәңчи - офитсерлири яшиған иди.
Һәр йили шәрқий түркистан җумһурийитини хатириләш чәәлләрдики уйғурларниң әнәнисигә айланған болуп, бу күни өзини уйғур һес қилған киши әшу шанлиқ йилларни әсләйду.
Тарихчиларниң йәкүнлишичә, уйғурларниң бу икки җумһурийити ташқи күчләрниң арилишиши нәтиҗисидә ахирлашқан.
- Америкада оқуп қайтқан доктор турсунҗан нурмәмәт билгәниң тутқунда икәнлики дәлилләнди
- Бихәтәр дөләткә кетимән дәп маракәштә тутулуп қалған идрис һәсәнниң тәқдири хәвп астида қалған
- Профессор гүлнар обулдики драматик "идийә өзгириши" уйғур көзәткүчиләрниң диққитини тартти
- Гума наһийә базар ичи сақчихана хадими: "қурбан һейт мунасивити билән илгири тақиветилгән 20 мәсчиттин төти ечиветилди"
- Өлүм җазасидин қутулған содигәр абдуғаппар абдурусул ғулҗада қайтидин тутуп кетилгән
