“қум басқан шәһәр” романи инглизчигә тәрҗимә қилинип нәшр қилинди

“қум басқан шәһәр” романи инглизчигә тәрҗимә қилинип нәшир қилинди

Язғучи мәмтимин һошурниң “қум басқан шәһәр” намлиқ романиниң инглиз тилиға тәрҗимә қилинип нәшр қилиниши, бүгүнки уйғур әдәбиятидики надир әсәрләрниң дуняға тонуштурулуш йолидики муһим бир қәдәм болуп қалди.

Мәлумки, язғучи мәмтимин һошур “сараң”, “қирлиқ истакан”, “алтун чишлиқ ит”, “чар хораз”, “бурут маҗираси”, “мусапирлар қавақханисида”, “чошқиларға байрам”, “савақдашлар”, “салам, һисам ака”, “нузугум” ға охшаш юмуристик роһқа бай һекайә-повестлири, “қум басқан шәһәр”, “салчилар” ға охшаш тарих туйғуси күчлүк романлири, “йиллар шундақ өткән” қатарлиқ биогирафик әсәрлири, “он икки муқамниң или вариянти” ға охшаш илмий әсәрлири билән бүгүнки заман уйғур әдәбиятида өзгичә услуп яратқан вәкиллик язғучилардин биридур.

Игилишимизчә, мәмтимин һошурниң “қум басқан шәһәр” романи әнгилийәдики уйғур тәтқиқатчи мәмәттурсун зунун әпәнди тәрипидин инглиз тилиға тәрҗимә қилинип нәшр қилинған, шундақла 1-айниң 20-күнидин башлап амазон торида сетилишқа башлиған.

Мәмәттурсун зунун әпәнди радийомиз зияритини қобул қилип, мәзкур әсәрниң инглиз тилиға тәрҗимә қилиниш җәряни вә йоруқлуққа чиқиш әһвалини тонуштуруп өтти.

Мәмәттурсун әпәндиниң билдүрүшичә, у шинҗаң университетида оқуватқан мәзгиллиридә язғучи мәмтимин һошурниң оқурмәнләрниң қизғин алқишиға еришкән “қирлиқ истакан”, “сараң”, “чар хораз” қатарлиқ һекайилири вә шу әсәрләр асасида ишләнгән син филимлири билән тонушқан. 2000-Йилларниң башлирида вәтәндин айрилғандин кейин, мәрһум күрәш күсән совға қилған “қум басқан шәһәр” романини оқуш пурситигә еришкән. Мәмәттурсун әпәндиниң билдүрүшичә, романдики җаһанкәзди сүпүргә қатарлиқ символлуқ түси қоюқ болған образлар, шундақла юмуристик роһқа вә уланма тәсәввурға тоюнған җәзбдар баянлар уни күчлүк җәлп қилған. У өзигә қаттиқ тәсир қилған бу романни қайта-қайта оқуп чиққан. У бу романға болған дәриҗидин ташқири һерисмәнлики сәвәбидин уни инглиз тилиға тәрҗимә қилиш ойиға кәлгән. Шуниңдин башлап у оқуш вә хизмәт һаятидики алдирашчилиқ ичидин вақит чиқирип, “қум басқан шәһәр” романини парчиларға бөлүп тәрҗимә қилишқа башлиған. Пүтүн романни толуқ тәрҗимә қилип болғучә аз дегәндиму йәттә-сәккиз йил вақит кәткән.

Игилишимизчә, язғучи мәмтимин һошурниң “қум басқан шәһәр” романи түрмидики язғучи пәрһат турсунниң “чоң шәһәр” романидин кейин инглиз тилиға тәрҗимә қилинған уйғур әдәбиятидики йәнә бир надир әсәр болуп қалған.

Мәмәттурсун зунун әпәндиниң билдүрүшичә, йеңидин нәшр қилинған бу нусха “қум басқан шәһәр” романиниң тунҗи қетимлиқ инглизчә тәрҗимиси икән. У мәзкур романни инглиз тилиға тәрҗимә қилиш җәрянида бир қисим киши исимлири вә юрт намлири, тарих вә мәдәнийәт пуриқи күчлүк болған аталғулар, йәрлик түси қоюқ болған баян вә тәсвирләр, шуниңдәк өтмүш билән бүгүн гирәлишип кәткән һекайә ейтимини тоғра вә дәл тәрҗимә қилишта нурғун қийинчилиқларға дуч кәлгәнликини әскәртип өтти. У йәнә мәзкур романниң әсли уйғурчисидики юмуристик роһқа вә мол тәсәввурларға тоюнған, шундақла оқурмәнләрниң естетик зоқини ләрзигә салған баян һәм тәсвирләрни имкан бар толуқи билән инглиз тилида ипадиләш, иккинчи бир тил муһитида романниң бәдиий қуввитини сақлап қелиш үчүн һәммә имканийәтләр билән тиришчанлиқ көрсәткәнликини тилға алди.

Униң тәкитлишичә, инглиз тиллиқ оқурмәнләрниң бу роман һәққидики пикирлири униң үчүн интайин қиммәтлик болуп, тәрҗимә нусхада байқалған сәвәнлик вә кәмчиликләрни романниң кейинки нәшридә түзитиштә зор ярдими болидикән.

Шиветсийәдә яшаватқан уйғур шаир, “дуня уйғур язғучилар уюшмиси” ниң сабиқ рәиси шаир абдушүкүр муһәммәт әпәнди, “қум басқан шәһәр” романидин ибарәт бүгүнки заман уйғур әдәбиятидики надир бир романниң инглиз тилиға тәрҗимә қилинғанлиқидин интайин сөйүнгәнликини билдүрди.

Униң тәкитлишичә, уйғур әдәбиятидики вәкиллик характеригә игә надир әсәрләрниң инглизчә башқа чоң тилларға тәрҗимә қилиниши, уйғур әдәбиятиниң дуняға тонулуши үчүнла әмәс, бәлки дуняниң уйғурларни тонуши үчүнму муһим бир көврүк һесаблинидикән.

Абдушүкүр муһәммәт әпәндиниң тәкитлишичә, язғучи мәмтимин һошурниң “қум басқан шәһәр” романидәк бәдиий җәһәттин пишқан, услуб җәһәттин өзгичә болған бундақ надир әсәрләрни инглиз тили яки башқа дуняви чоң тилларға мукәммәл дәриҗидә тәрҗимә қилиш интайин мүшкүл бир әмгәк икән. Чүнки әдәбий әсәрләрниң тәрҗимиси башқа һәрқандақ түрдики әсәрләргә қариғанда зор күч кетидиған тәрҗимә җәряни болуп, униңда язғучиниң әсли услубини сақлап қелиш, бәдиий қуввитини чүшүрүвәтмәслик, әсли әсәр намаян қилған миллий мәдәнийәт амиллирини иккинчи бир тил вә мәдәнийәт муһитида җанлиқ ипадиләп бериш тәләп қилинидикән. Шуниң үчүнму әдәбий тәрҗимә әмәлийәттә иккинчи бир иҗадийәт җәряни һесаблинидикән.

Язғучи мәмтимин һошур 1944-йили ғулҗа шәһридә туғулған болуп, 1967-йили шинҗаң университетиниң әдәбият факултетини пүттүргән. Униң “алма” намлиқ тунҗи һекайиси 1965-йили “шинҗаң гезити” ниң әдәбият сәһиписидә елан қилинған. У 1978-йилидин 2013-йилғичә, уйғур ели вә хитайдики мәтбуатларда 120 парчидин артуқ һекайә, повест, роман, әслимә, әдәбият вә мәдәнийәткә аит илмий әсәрләрни елан қилған. Мәмтимин һошур 1979-йилдин 1995-йилғичә “или дәряси” журнилида муһәррир, баш муһәррир, или областлиқ язғучилар җәмийитиниң кәспий язғучиси вә муавин рәиси қатарлиқ вәзипиләрни өтигән. 1995-Йили үрүмчигә йөткилип келип, таки 2006-йилиғичә “шинҗаң язғучилар җәмийити” ниң рәиси болған. Униң көплигән һекайә-повестлири хитай тилиға тәрҗимә қилинип тонуштурулған, бәзи әсәрлири кино қилип ишләнгән.

Мәмтимин һошурниң һекайә, повест вә романлири оттура асия җумһурийәтлиридики қериндаш түркий милләтләр әдәбиятиғиму тонуштурулған. Униң “савақдашлар”, “айхан” “ит етиш”, “гөркар” қатарлиқ һекайә-повестлири қазақ, өзбек вә қирғиз тиллирида йоруқ көргән.