“Qum basqan sheher” romani in'glizchige terjime qilinip neshr qilindi

“Qum basqan sheher” romani in'glizchige terjime qilinip neshir qilindi

Yazghuchi memtimin hoshurning “Qum basqan sheher” namliq romanining in'gliz tiligha terjime qilinip neshr qilinishi, bügünki Uyghur edebiyatidiki nadir eserlerning dunyagha tonushturulush yolidiki muhim bir qedem bolup qaldi.

Melumki, yazghuchi memtimin hoshur “Sarang”, “Qirliq istakan”, “Altun chishliq it”, “Char xoraz”, “Burut majirasi”, “Musapirlar qawaqxanisida”, “Choshqilargha bayram”, “Sawaqdashlar”, “Salam, hisam aka”, “Nuzugum” gha oxshash yumuristik rohqa bay hékaye-powéstliri, “Qum basqan sheher”, “Salchilar” gha oxshash tarix tuyghusi küchlük romanliri, “Yillar shundaq ötken” qatarliq bi'ogirafik eserliri, “On ikki muqamning ili wariyanti” gha oxshash ilmiy eserliri bilen bügünki zaman Uyghur edebiyatida özgiche uslup yaratqan wekillik yazghuchilardin biridur.

Igilishimizche, memtimin hoshurning “Qum basqan sheher” romani en'giliyediki Uyghur tetqiqatchi memettursun zunun ependi teripidin in'gliz tiligha terjime qilinip neshr qilin'ghan, shundaqla 1-ayning 20-künidin bashlap amazon torida sétilishqa bashlighan.

Memettursun zunun ependi radiyomiz ziyaritini qobul qilip, mezkur eserning in'gliz tiligha terjime qilinish jeryani we yoruqluqqa chiqish ehwalini tonushturup ötti.

Memettursun ependining bildürüshiche, u shinjang uniwérsitétida oquwatqan mezgilliride yazghuchi memtimin hoshurning oqurmenlerning qizghin alqishigha érishken “Qirliq istakan”, “Sarang”, “Char xoraz” qatarliq hékayiliri we shu eserler asasida ishlen'gen sin filimliri bilen tonushqan. 2000-Yillarning bashlirida wetendin ayrilghandin kéyin, merhum küresh küsen sowgha qilghan “Qum basqan sheher” romanini oqush pursitige érishken. Memettursun ependining bildürüshiche, romandiki jahankezdi süpürge qatarliq simwolluq tüsi qoyuq bolghan obrazlar, shundaqla yumuristik rohqa we ulanma tesewwurgha toyun'ghan jezbdar bayanlar uni küchlük jelp qilghan. U özige qattiq tesir qilghan bu romanni qayta-qayta oqup chiqqan. U bu roman'gha bolghan derijidin tashqiri hérismenliki sewebidin uni in'gliz tiligha terjime qilish oyigha kelgen. Shuningdin bashlap u oqush we xizmet hayatidiki aldirashchiliq ichidin waqit chiqirip, “Qum basqan sheher” romanini parchilargha bölüp terjime qilishqa bashlighan. Pütün romanni toluq terjime qilip bolghuche az dégendimu yette-sekkiz yil waqit ketken.

Igilishimizche, yazghuchi memtimin hoshurning “Qum basqan sheher” romani türmidiki yazghuchi perhat tursunning “Chong sheher” romanidin kéyin in'gliz tiligha terjime qilin'ghan Uyghur edebiyatidiki yene bir nadir eser bolup qalghan.

Memettursun zunun ependining bildürüshiche, yéngidin neshr qilin'ghan bu nusxa “Qum basqan sheher” romanining tunji qétimliq in'glizche terjimisi iken. U mezkur romanni in'gliz tiligha terjime qilish jeryanida bir qisim kishi isimliri we yurt namliri, tarix we medeniyet puriqi küchlük bolghan atalghular, yerlik tüsi qoyuq bolghan bayan we teswirler, shuningdek ötmüsh bilen bügün gireliship ketken hékaye éytimini toghra we del terjime qilishta nurghun qiyinchiliqlargha duch kelgenlikini eskertip ötti. U yene mezkur romanning esli Uyghurchisidiki yumuristik rohqa we mol tesewwurlargha toyun'ghan, shundaqla oqurmenlerning éstétik zoqini lerzige salghan bayan hem teswirlerni imkan bar toluqi bilen in'gliz tilida ipadilesh, ikkinchi bir til muhitida romanning bedi'iy quwwitini saqlap qélish üchün hemme imkaniyetler bilen tirishchanliq körsetkenlikini tilgha aldi.

Uning tekitlishiche, in'gliz tilliq oqurmenlerning bu roman heqqidiki pikirliri uning üchün intayin qimmetlik bolup, terjime nusxada bayqalghan sewenlik we kemchiliklerni romanning kéyinki neshride tüzitishte zor yardimi bolidiken.

Shiwétsiyede yashawatqan Uyghur sha'ir, “Dunya Uyghur yazghuchilar uyushmisi” ning sabiq re'isi sha'ir abdushükür muhemmet ependi, “Qum basqan sheher” romanidin ibaret bügünki zaman Uyghur edebiyatidiki nadir bir romanning in'gliz tiligha terjime qilin'ghanliqidin intayin söyün'genlikini bildürdi.

Uning tekitlishiche, Uyghur edebiyatidiki wekillik xaraktérige ige nadir eserlerning in'glizche bashqa chong tillargha terjime qilinishi, Uyghur edebiyatining dunyagha tonulushi üchünla emes, belki dunyaning Uyghurlarni tonushi üchünmu muhim bir köwrük hésablinidiken.

Abdushükür muhemmet ependining tekitlishiche, yazghuchi memtimin hoshurning “Qum basqan sheher” romanidek bedi'iy jehettin pishqan, uslub jehettin özgiche bolghan bundaq nadir eserlerni in'gliz tili yaki bashqa dunyawi chong tillargha mukemmel derijide terjime qilish intayin müshkül bir emgek iken. Chünki edebiy eserlerning terjimisi bashqa herqandaq türdiki eserlerge qarighanda zor küch kétidighan terjime jeryani bolup, uningda yazghuchining esli uslubini saqlap qélish, bedi'iy quwwitini chüshürüwetmeslik, esli eser namayan qilghan milliy medeniyet amillirini ikkinchi bir til we medeniyet muhitida janliq ipadilep bérish telep qilinidiken. Shuning üchünmu edebiy terjime emeliyette ikkinchi bir ijadiyet jeryani hésablinidiken.

Yazghuchi memtimin hoshur 1944-yili ghulja shehride tughulghan bolup, 1967-yili shinjang uniwérsitétining edebiyat fakultétini püttürgen. Uning “Alma” namliq tunji hékayisi 1965-yili “Shinjang géziti” ning edebiyat sehipiside élan qilin'ghan. U 1978-yilidin 2013-yilghiche, Uyghur éli we xitaydiki metbu'atlarda 120 parchidin artuq hékaye, powést, roman, eslime, edebiyat we medeniyetke a'it ilmiy eserlerni élan qilghan. Memtimin hoshur 1979-yildin 1995-yilghiche “Ili deryasi” zhurnilida muherrir, bash muherrir, ili oblastliq yazghuchilar jem'iyitining kespiy yazghuchisi we mu'awin re'isi qatarliq wezipilerni ötigen. 1995-Yili ürümchige yötkilip kélip, taki 2006-yilighiche “Shinjang yazghuchilar jem'iyiti” ning re'isi bolghan. Uning köpligen hékaye-powéstliri xitay tiligha terjime qilinip tonushturulghan, bezi eserliri kino qilip ishlen'gen.

Memtimin hoshurning hékaye, powést we romanliri ottura asiya jumhuriyetliridiki qérindash türkiy milletler edebiyatighimu tonushturulghan. Uning “Sawaqdashlar”, “Ayxan” “It étish”, “Görkar” qatarliq hékaye-powéstliri qazaq, özbék we qirghiz tillirida yoruq körgen.