Марко рубийо: “хитай американиң ичидин сиңип кирмәктә”

9-Айниң 27-күни, америка дөләт мәҗлиси кеңәш палатаси истихбарат комитети хитайниң америкаға сиңдүрүватқан тәсири һәққидә гуваһлиқ йиғини өткүзди.

Америка кеңәш палатаси әзаси, истихбарат комитетиниң муавин рәиси марко рубийо (Marco Rubio) бу йиғинда ечилиш нутқи сөзләп, “биз бүгүн бу йәрдә хитайниң бизни җәң қилмайла бойсундуруш вә бизгә уларниң дегинини қилдуруш урунушлирини муһакимә қилимиз. Чүнки улар бу мәқситигә йетиш үчүн ичимиздин бузғунчилиқ қиливатиду. Уларниң бундақ тактикисини биз илгири көрүп бақмиған”.

Америка ховер тәтқиқат орниниң нопузлуқ тәтқиқатчиси глен тифферт (Glenn Tiffert) хитайниң американи өзгәртиш урунушлириниң тарихий әнәнә икәнликини, бирлик сәп бөлүмини шуниң үчүн қурғанлиқини тәкитләп мундақ деди: “хитайниң америкаға яман нийәтлик сиңип кириши хитай компартийәсиниң ички қисмидики суйиқәст әнәнисидин кәлгән. Хитайда улар бирликсәп бөлүми дәп атилиду. Бу бөлүм җәмийәттә тәсири бар шәхс вә җәмийәтләрни издәп тепип, уларға тәсир көрситиду, өзгәртиду; уларни компартийә үчүн ишләшкә буйруйду, яки уларни йоқитип, компартийәгә қарши йошурун хәвпни түгитиду. Һәр бир компартийә әзасиниң бирлик сәпни күчләндүрүш мәҗбурийити бар. Партийә вә дөләтниң башқа органлириму бирлик сәп нишанини әмәлгә ашурушта муһим рол ойнайду. Болупму партийәниң тәшвиқат бөлүмлири хитайдики кона-йеңи таратқулар вә тор медиялирини назарәт қилиду һәмдә тордики сахта учурларни бизгә тарқитиду. Хитайниң дөләт бихәтәрлик министирлиқи хитайниң чәт әлләргә қаратқан асаслиқ истихбарат оргини болуп, партийәниң ташқи ишларға мәсул бөлүмлири чәтәлдики партийәләр вә рәһбәрләр билән, болупму дуняниң һәр қайси җайлиридики йеңидин чақниған сиясий чолпанлар билән мунасивәт қуриду. Бу органлар биваситә һәрикәт қилиду, әмма улар көп һалларда миңлиған һөкүмәтсиз тәшкилатлардин шәкилләнгән алақә торидин пайдилинип васитилик һәрикәт елип бариду. Бу тәшкилатлар илим саһәси, хәйр-сахавәт, сода-тиҗарәт, мәдәнийәт, милләтләр вә дин саһәлиридә өз ролини җари қилдуриду”.

Глен тифферт әпәндиниң қаришичә, хитайниң америкаға сиңип кириш һәрикитидә актип рол ойнаватқан күчләрни яхши тонумиғанда, кимниң қәйәрдә америка җәмийитигә бузғунчилиқ қиливатқанлиқини, кимниң америка җәмийитидики қанун вә демократийә йочуқлиридин пайдилинип, өз мәқситини әмәлгә ашуруватқанлиқини яхши пәрқләндүргили болмайду. Хитайниң яман тәсириниң сиңип киришидә, һәр қайси шитатлар вә йәрлик һөкүмәтләр американиң аҗиз нуқтилири һесаблиниду. Хитай һәр қайси шитатларниң ишсизлиқни түгитиш, мәбләғ җәлп қилиш дегәндәк бошлуқлиридин бәк пайдилиниду.

Кишини әң бизар қилидиған қилмиш, хитайниң қаримаққа қанунлуқ көрүнгән, әмма яман ғәрәзлик һәрикитидин ибарәттур”.

Америкадики кишилик һоқуқ тәшкилати “әркинлик сарийи” ниң хоңкоң вә тәйвән ишлири алий мәслиһәтчиси сара көк (Sarah Cook) бу йиғинда хитай таратқулириниң америкаға сиңип кириш мәсилиси үстидә тохталди. У “әркинлик сарийи” тәшкилатиниң доклатиға асасән, хитай таратқулириниң хәлқарада 6 қитә, 30 дөләтни қаплиғанлиқини, коммунсит хитай вә униң вакаләтчилириниң чәтәл таратқулириға, һәтта америка таратқулириниң асасий еқимиға тәсир көрситиватқанлиқини, униң адәттики тәшвиқат вә дипломатийә саһәсидин һалқип кәткәнликини, бәлки буларниң кәйнидә көплигән мәхпий, чирик ишларниң мәвҗутлуқини оттуриға қойди. Униң билдүрүшичә, хитай дөләт ичи вә сиртида тәшвиқат елип бериш, сахта учур тарқитиш, назарәт қилиш вә қорқутуш, ички қисимда хәвәр мәзмунини контрол қилиш, учурларни контрол қилидиған коммунист хитай моделини експорт қилиш дегәндәк бәш хил тактикини ишқа селип кәлмәктикән.

У хитайниң йиллардин бери тик-ток, вичат қатарлиқ иҗтимаий алақә әплиридин кәң түрдә пайдилиниватқанлиқини билдүрүп мундақ деди: “хитай өзиниң тактикисини өзгәртип, иҗтимаий алақә васитилиридин пайдилинип сахта учур тарқатмақта. Улар америка тор дунясида тәсири бар шәхсләргә пул хәҗләп яки башқа усулларни қоллинип, хитай һөкүмитигә пайдилиқ учурларни, мәсилән, шинҗаң мәсилиси вә америка билән хитайниң мунасивитини яхшилашқа даир нәрсиләрни тарқитишқа урунмақта. Омумән ейтқанда, хитай компартийәсиниң америка таратқулириға тәсир көрситиш һәрикити кәлгүси бир нәччә йилда, җүмлидин 2024-йил өткүзүлидиған президентлиқ сайлими мәзгилидә техиму күчийиду”.

Америка федератсийә мәркизий тәкшүрүш идариси җасуслуққа қарши туруш бөлүминиң сабиқ муавин директори алан коһлер (Alan Kohler) бу йиғинда бәргән испатида, хитайниң дөләт һалқиған бастуруши һәққидә тохтилип: “чәтәлләрниң яман ғәрәзлик сиңип кириши вә дөләт һалқиған бастуруши америка федератсийә тәкшүрүш идарисиниң әң муһим вәзипилиридин бири” деди һәмдә мәзкур идариниң хитай вә башқа һәр қандақ дөләтниң америкиға бузғунчилиқ қилишиға даир тәкшүрүшни қанат яйдуруп, ахбарат топлаватқанлиқини, башқа дөләтләр билән һәмкарлишип, җасуслуққа қарши хизмәтни күчәйтиватқанлиқини, аммиви вә хусусий саһәләр билән һәмкарлишип, ахбараттин һәмбәһирлинишни илгири сүрүватқанлиқини билдүрди. У сөзиниң ахирида: “хитайниң җасуслуқ һава шари гәрчә рошән дәлил болсиму, чәт әлдин келидиған яман ғәрәзлик тәсир, дөләт һалқиған бастуруш вә иқтисадий җасуслуқ қилмишлириниң тәһдити йошурун болиду” деди.

Йиғинниң кейинки қисмида, мутәхәссисләр америка кеңәш палатаси әзаси, истихбарат комитетиниң рәиси марк варнер (Mark Warner) вә мәзкур комитетниң башқа әзалири сориған соалларға җаваб бәрди. Бу соалларда асасән хитай оқуғучилириниң хитайниң яман тәсирини елип келиштики роли, тик-ток қатарлиқ әп деталлириниң “рәқәмлик әпйүн” һалитигә кәлгәнлики, хитайдин кәлгән зәһәрлик чекимликниң америка яш-өсмүрлиригә көрситиватқан тәсири, хитайниң америкада йәр сетивелиши, америкадики хитайға майил таратқулар, хитайдин мәнпәәт күтүватқан ширкәтләр вә һолливодниң хитайниң тәшвиқатиға маслишиши қатарлиқ темилар орун алди. Мутәхәссисләр уларниң соалиға бәргән җавабида, америкадики һәр қатлам, һәр кәсип, һәр қайси саһәләрниң охшимиған дәриҗидә хитайниң астиртин сиңип кириш вә бузғунчилиқ қилишиниң тәсиригә учраватқанлиқини илмий вә пакитлиқ усулда чүшәндүрди һәмдә америка һөкүмитигә муһим тәклипләрни бәрди.