“Erkin asiya radiyosi” ning ottura asiyadiki sabiq muxbiri, yazghuchi alimjan bawudunof alemdin ötti

Tonulghan yazghuchi, zhurnalist, “Erkin asiya radiyosi” ning qazaqistandiki sabiq muxbiri alimjan bawudunof ependi.

30-Awghust küni qazaqistanning almuta shehiride tonulghan yazghuchi, zhurnalist, “Erkin asiya radiyosi” ning qazaqistandiki sabiq muxbiri alimjan bawudunof 73 yéshida alemdin ötti.

Uning wapati qazaqistan qatarliq ottura asiyadiki Uyghur jama'iti arisida qayghuluq xewer boldi.

Alimjan bawudunof köp yillar erkin asiya radiyosining ottura asiya boyiche muxbiri süpitide, “Abdulla” nami bilen bu rayondiki ehwallarni, jümlidin qazaqistandiki Uyghurlarning ehwali heqqidiki uchurlarni waqti-waqtida xewer qilip, radiyo anglighuchiliri arisida ijabiy inkaslarni qozghighanidi. Hetta u ixtiyari muxbirlar arisida tunji bolup, erkin asiya radiyosi teripidin amérikagha chaqirtilip muxbirliq kespi boyiche terbiyelen'genidi. Alimjan bawudunof ottura asiyadiki Uyghurlar arisida tonulghan yazghuchi, köpligen roman we hékayilerning aptori idi.

Melumki, ötken esirning bolupmu 70-80-yilliri qazaqistan Uyghur edebiyati öz tereqqiyatining eng égiz choqqisigha yetkenidi. Bu waqitta Uyghur tilida chiqidighan gézit-zhurnallar, neshr qiliniwatqan edebiy eserler omumen Uyghurlarning ötmüsh tarixini, medeniyitini, örp-adetlirini, shu waqittiki turmush-tirikchilikini hertereplime yorutup kelgenidi. Qazaqistandiki Uyghurlarning milliy ma'aripini, metbu'atini, edebiyatini rawajlandurushta ene shu sha'ir we yazghuchilar muhim rol oynidi. Ular qazaqistan yazghuchilar ittipaqi yénigha merkezliship, bir pütün Uyghur edebiyatining tereqqiyatigha wekillik qildi hem edebiyatning edebiyat süpitide saqlinip qélishida muhim rol oynidi. Shu dewrde yashighan ziya semedi, hézmet abdullin, jamalidin bosaqof, iliya bextiya, qurban toxtemof, dolqun yasin oxshash qazaqistan Uyghur edebiyatining yirik wekilliri köp milletlik qazaqistan edebiyatining yarqin, köpchilikke tonulghan ediblirige aylandi.

Alimjan bawudunof ene shu péshqedemlerdin kéyin ularning izini dawamlashturup, qazaqistan Uyghur edebiyatining proza zhanirida, yeni romanchiliqta körünerlik töhpe yaratqan yazghuchi idi.

Qazaqistan yazghuchilar ittipaqi qarmiqidiki Uyghur edebiyati kéngishining bashliqi, filologiye penlirining kandidat doktori, sha'ire patigül mexsetowa xanim radiyomiz ziyaritini qobul qilip, bügün pütkül qazaqistan Uyghur edebiyatining éghir judaliqqa uchrighanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Bügün qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezasi, proza zhanirining tereqqiyatigha bibaha baha, hesse qoshqan körünerlik yazghuchi alimjan bawudunof menggülük seperge atlandi. Alimjan bawudunof 70-yillarning bashlirida 70-yillarda Uyghur edebiyatigha dadil kirgen ijadkar idi. U deslepki hékayiliri bilenla kitabxan qelbige yol tapqan. Kéyinki dewrde alimjan bawudunof roman zhanrining tereqqiyatigha zor ülüsh qoshti. Edebiyatimizgha qoshqan yene bir chong töhpisi ‛qeshqerde mesh'el‚ dramisini, sehnide qoyulghanidi. Epsus, alimjan bawudunof qelimi tawlinip, talay eserlerni yazidighan waqitta ömürdin ötti”.

Qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezasi, balilar yazghuchisi awut mesimof ependi alimjan bawudunof bilen aliy oqushqa kirgen yilliri tonushqanliqini bildürdi.

U mundaq dédi: “Alimjan aka ereb yéziqi asasidiki Uyghur yéziqini yaxshi bilgechke, u ‛yéngi hayat‚ gézitige muxbir qilip teklip qilinip, nahiyelik gézittin sheherge yötkelgen”.

Awut mesimof yene alimjan bawudunofning zhurnalistika sahesige chin bérilishtin tashqiri yene radiyo zhurnalistikisinimu teng élip mangghanliqini otturigha qoydi. Uning éytishiche, alimjan bawudunof “Erkin asiya radiyosi” ning muxbiri bolup uzaq waqit ishlep, edebiy ijadiyettinmu qol üzmigeniken. U yüzligen maqale we ochérklarni yézip qaldurup, ömrining axirighiche milletperwer yazghuchi, aqköngül insan bolup qalghaniken.

Muxter ewézof namidiki edebiyat we sen'et institutining proféssori, filologiye penlirining doktori alimjan hemrayéf merhumning sabiq sowét Uyghur edebiyatining axirqi wekillirining biri ikenlikini ilgiri sürüp, mundaq dédi: “U sowét dewride Uyghur edebiyati nahayiti jushqun, rawajlan'ghan peytte qoligha qedem alghan edib. Deslepki hékayiliri bilen körün'gen bolsimu, emma Uyghur edebiyatidiki dangqi powéstlarda bolup, derru shöhret qazan'ghan idi. U chaghlarda Uyghur yazghuchiliri köprek urush mawzusigha muraji'et qilatti. Ya bolmisa milliy-azadliq küresh boyiche eser yéziliwatqan, chong romanchiliq rawajliniwatqan waqit idi. Alimjan akining bedi'iy maharitini Uyghur ziyaliyliri birdinla étirap qilghan”.

Alimjan hemrayéfning éytishiche, yazghuchi eserliride shu waqittiki jem'iyette yüz bériwatqan exlaqiy mesililer, yarqin xaraktérler ipadilen'gen bolup, bu kitabxanning diqqitini birdinla özige jelp qilalighan. Shuningdek uning eserliri Uyghur edebiyatida romanchiliq ijadiyitining rawajlinishigha qattiq tesir qilghanken. Yazghuchi yene özining “Qeshqerdiki mesh'el” dramisi arqiliq Uyghur dramaturgiyesining mawzu jehettin béyishigha töhpe qoshqan bolsa, her xil mawzulardiki maqaliliri bilen publistika sahesining tereqqiyatida özige xas orun igiligen iken.

Igilishimizche, alimjan bawudunof 1948-yili Uyghur élining chilpengze nahiyeside dunyagha kelgeniken. Ötken esirning 60-yilliri ata-anisi bilen qazaqistanning qaraturuq yézisigha köchüp chiqip, ottura mektepni tamamlighan. U 1980-yili qazaq dölet uniwérsitétining zhurnalistika fakultétini püttürüp, chélek nahiyelik “Emgek tughi” gézitide her xil lawazimlarda emgek qilghan. 1973-Yili alimjan bawudunof “Kommunizm tughi”, yeni hazirqi “Uyghur awazi” gézitige ishqa orunliship, muxbir, bölüm bashliqi, shu gézit yénidiki ereb Uyghur yéziqidiki “Yéngi hayat” gézitide jawabkar katip bolup, kéyini'ek “Bizning zaman” gézitide xadim bolup ishligen.

Alimjan bawudunof onlighan hékaye we powéstlarning, shuningdek “Mehbus”, “Jadu”, “Ötne alem”, “Biri kem dunya” romanlirining, “Qeshqerde mesh'el” dramisining, her xil metbu'atlarda élan qilin'ghan köpligen maqalilerning, ochérklarning aptori.