“шинҗаң сақчи институти” ниң мәхсус уйғур тиллиқ хитай сақчилирини тәрбийәлишидики мәқсәт немә?

“шинҗаң сақчи институти” ниң чоң дәрвазиси. 2014-Йили 5-январ, үрүмчи

 Уйғур райони мәркизи үрүмчидә қурулған шинҗаң сақчи институтиниң 2024-йиллиқ оқуғучи қобул қилиш еланидин мәлум болушичә, бу йил мәзкур мәктәп 1213нәпәр оқуғучи қобул қилидиған болуп, буниң ичидә, “аз санлиқ милләт тил вә әдәбияти” факултети дәп исим қоюлған, қошумчә уйғур тил-әдәбияти дәп изаһат берилгән кәсипкә, бу йил қобул қилинидиған нишанлиқ тәрбийәләш обйектлириниң сани 60 нәпәр болуп, булар хитай миқясидин қобул қилинидикән.

Нишанлиқ тәрбийәлиниду, миллити хитай болуши шәрт

Бу һәқтә тәпсилий мәлумат елиш үчүн шинҗаң сақчи институти 2024-йиллиқ оқуғучи қобул қилиш еланида тәмин етилгән телефон номуриға урған телефонимиз уланди. Ваң фамилилик бири өзини бу мәктәпниң оқуғучи елишқа мәсул оқутқучиси дәп тонуштурди. Биз униңдин бу йил ичкири өлкиләрдин уйғур тили әдәбият факултетиға илтимас қилишта қандақ шәртләрни һазирлаш керәкликини соридуқ.

Ваң һаяҗан билән бу факултетниң пүтүн хитайдики алий мәктәпкә имтиһан бәргән оқуғучилар үчүн тепилмас бир пурсәт икәнликини сөзләп кәтти.

Ваң: “сиз бу кәсиптә оқушқа илтимас қилмақчиму? шәртләрни қисқичә чүшәндүрүп өтәй, һә, шинҗаң сақчи институтиниң уйғур тил-әдәбияти факултетиға илтимас қилғучи оқуғучиларға башқа сақчи мәктәпләргә охшаш сиясий сапа өлчәмлиридин башқа сиясий арқа көрүнүшигиму юқири өлчәм қоюлиду. Чоқум партийә әзаси яки иттипақ әзаси болуши керәкликидәк шәрти бар, бу йил һәр бир өлкә вә биваситә қарашлиқ шәһәрләргә иккидин сан берилди. Толуқ оттура мәктәпни пүттүргән болуши керәк, әмма уйғур тили өгинидиған болғачқа, миллити хитай болуши шәрт. Һәқсиз оқутулиду.

 У бу йәрдә гепини юқирирақ авазда тәкрарлиди:

У мундақ деди: “есиңиздә чиң сақлаң-һә, үрүмчидики бу шинҗаң сақчи институтиниң уйғур тили кәспи, пүтүн мәмликәт бойичә сақчи мәктәпләр ичидә бирдин бир һәқсиз оқутидиған кәсип. Йәнә бир яхши тәрипи, бу кәсипкә қобул қилинған оқуғучилар дөләтлик бир туташ алий мәктәп имтиһанидин өтүп киргәндин кейин, оқуш пүттүргәндә дөләтлик бир туташ кадирла имтиһаниға қатнашмисиму болиду, бирақла дөләт кадири сүпитидә дөләтниң җамаәт хәвпсизлик тармақлирида сақчи кадири болуп хизмәткә чүшиду” .

Мухбир : ундақта бу уйғур тили кәспини пүттүргән оқуғучиларниң кәлгүсидә хизмәт тепиш пурсити чәклик болуп қалмамду?

Ваң: сақчилиққа имтиһан бәргән, әмма бу кәсипни оқуса хизмәт тапалмаслиқтин әндишә қиливатқан оқуғучиларға дәйдиғиним. Һәр йили оқуш пүттүргән оқуғучиларниң адәттә көңүлдикидәк хизмәт тепиш нисбити %95 тин ашиду. Шуңа сақчи мәктәплирини таллиған илтимас қилғучи оқуғучиларниң буларни айдиңлаштурувалғандин кейин, пәйтни чиң тутуп шинҗаң сақчи институтиниң уйғур тили кәспигә илтимас қилишини үмид қилимән-һә, әмисә шундақ болсун.

У бизниң немә үчүн хитайдин вә миллити хитай болуш шәрт қилинидиғанлиқи һәққидә вә башқа соаллиримизға җаваб бәрмиди.

70 Йилда 200 миң сақчи

Шинҗаң сақчи институтиниң торидин ашкариланған учурларға қариғанда, бу мәктәпниң түп вәзиписи, хитай һөкүмитиниң “шинҗаңни идарә қилиш истратегийәси” ни толуқ вә тоғра йолға қоюп, пухта игиләш керәк. Омумий нишани болса, “шинҗаң хизмитиниң тәлипигә маслишип шинҗаңниң иҗтимаий муқимлиқиға мулазимәт қилиш, шинҗаңниң аммиви бихәтәрлик капалити үчүн хизмәт қилиш, партийә вә хәлқниң садиқ қоғдиғучилирини йетиштүрүш шинҗаң җамаәт хәвпсизликиниң төмүр армийәсини қуруш үчүн тиришиш” икән

Мунасивәтлик һөҗҗәтләрдин мәлумки үрүмчидики шинҗаң сақчи институти 1950-йили қурулған болуп, бу институт қурулған 70 йилдин буян, хитай компартийәсиниң уйғур дияридики һакимийитини қоғдайдиған 200 миңдин артуқ җамаә хәвпсизлик хадимлирини тәрбийәләп чиққан. Бу сақчи тәрбийәләйдиған кәспий мәктәпниң, хитай сақчиларни уйғур тил-әдәбияти бойичә мәхсус тәрбийәләйдиған факултет 2010-йили мартта рәсмий қурулған. Бу факултет тәсис қилинғандин буян һәр йили бир синип оқуғучи қобул қилип кәлмәктә икән. Шундақла хитай миқясида һәр қайси өлкиләрдин бир яки икки адәм қобул қилинидикән.

Мундақ мәхсус уйғур тили бойичә хитай оқуғучиларни тәрбийәләш кәсиплири көп йиллардин буян шинҗаң университети қатарлиқ бәзи университетлардиму йолға қоюлуп келингәниди. Әмма шинҗаң сақчи институтиниң мәхсус хитайлар үчүн бундақ кәсипни тәсис қилип пәқәтла сақчи, җамаәт хәвпсизлики шуниңдәк дөләтниң бихәтәрлик органлирида хизмәт қилидиған хадимларни тәрбийәлишидики түп нишан немә?

Бурун шихәнзидики алий мәктәптә тил оқутуш хизмити билән шуғулланған, америкадики уйғур сиясий анализчилардин илшат һәсән әпәнди хитайниң әмәлийәттә мәзкур сақчи мәктәпни қурушниң алдидила уйғур дияридики хитай җасуслуқ органлириға, хитайларни мәхсус уйғур тилида тәрбийәләш үчүн, бир қанчә алий мәктәпниң тил факултетида мәхсус уйғур тили синиплирини ечип кәлгәнлики, 2010-йилида бу сақчи мәктәптә мәхсус бундақ бир факултетиниң тәсис қилинишиниң хитайниң “шинҗаңни башқуруш” сияситигә мас һалда оттуриға чиққанлиқини билдүрди.

Илшат әпәндиниң қаришичә, хитайниң бу кәсипкә пәқәтла хитайларни хитай ичкири өлкилиридин нишанлиқ қобул қилиши уйғур дияри вә уйғур хәлқигә һечқандақ һессий бағлиниши йоқ хитайларниң техиму қаттиқ бастуруш елип баралайдиғанлиқини күздә тутқан. Бу йәнә бир тәрәптин хитайниң уйғур кадир вә сақчиларға мәңгү ишәнмәйдиғанлиқиниму көрситип беридикән.