Gérmaniye metbu'atliri xitayning saxta teshwiqatlirining ünümige sel qarimasliqni agahlandurdi

Xitayning saxta teshwiqatigha hesse qoshuwatqan chet elliklerning sanining barghanséri köpiyiwatqanliqi melum bolmaqta.

26-May gérmaniyening döletlik téléwiziye qanili bolghan ARD ning béyjingda turushluq muxbiri rut kirixnér “Xitayning Uyghur istratégiyesi, qebih we küchlik teshwiqat” namliq bir programma élan qildi. Uningda xitayning barliq teshwiqat qorallirini ishqa sélip gherbliklerning Uyghurlar toghrisidiki uchurlirining hemmisinila yalghan'gha chiqirishqa uruniwatqanliqi ilgiri sürülgen hemde xitayning bu saxta teshwiqat sépidin bir bölük chet elliklerningmu orun alghanliqi bayan qilin'ghan. Programmigha “Xitay Uyghurlar mesilisige qarshi turidu-filim we yotub arqiliq taqabil turush siyasiti” dep qoshumche mawzu qoyulghan idi.

Programmida xitayning Uyghurlar üstidin élip bériwatqan basturush siyasitini eyibleshning xelq'araliq omumiy bir éqimgha aylan'ghanliqi, xitay xelq'ara jem'iyetning Uyghur rayonida tekshürüsh élip bérishigha yol qoymighanning üstige, saxta teshwiqat arqiliq qayturma hujumgha ötüp Uyghurlar toghrisida herxil félimlerni ishlep tarqitip dunyani qaymuqturiwatqanliqi, bu teshwiqati üchün yotub qatarliq ijtima'iy taratqulardin keng türde paydiniliniwatqanliqi tilgha élin'ghan. Buning misali süpitide xitaylar yéqinda ishlep tarqatqan “Naxshining qaniti”, “Teghritaghlirining jenubiy we shimali”, “Junggoning shinjangdiki heqiqiy hayat xatirisi” namliq filimler körsitilgen. Filimlarda güzel menzirilik tagh baghrida Uyghur, qazaq, xitaylarning birlikte xushal-xoram naxsha éytip, ussul oynawatqan “Ghemsiz”, “Bextlik hayati” teswirlen'gen. Filimda top tépiwatqan Uyghur qizi, satrachxana achqan romalsiz Uyghur ayalning teswiri bérilip, xitay hakimiyitining bu “Qalaq rayonni zamaniwi éqimgha maslashturghan” liqi eks ettürülgen.

Filim aptorining diqqitini xitayning bu saxta teshwiqati sépidin orun alghan bir bölük chet ellikler chekken. Xitayning shénjén shehride yashawatqan en'giliyelik lé barrét we uning oghli oli, kanadaliq dawid dumbiril, isra'iliyelik raz galor qatarliqlarning ijtima'iy taratqularda qanche yüz ming mushteriliri bolup, ularning hemmisi Uyghur rayonigha teklip bilen barghan we xitay orunlashturghan bezi jaylarni sayahet qilip, qaytip kelgendin kéyin “Shinjangdiki güzel hayat” ni medhiyeligen, gherb axbarat wastilirining melumatlirini “Oydurma”, “Ösek sözler” dep eyibligen. Aptor bu yerde “Bularni xitay hakimiyiti desmaye bilen teminligen bolushi mumkin” likini perez qilidu.

Gérmaniye wursburg uniwérsitétining shinjang ishliri mutexessisi alpérman bu heqte toxtalghanda “Yawropaliqlarning nezeridin qarighanda, nuqsanlar bilen tolghan bu qopal teshwiqat éqimining ünümini töwen mölcherleshke bolmaydu. Oxshash bir ipade sheklige nisbeten, biz xitaygha bashqiche bir nezerdin qarighanliqimiz üchün bizge qarita bu teshwiqatning anche bek tesiri bolmaydu, emma dunyaning bashqa rayonlirigha nisbeten éyitqanda, uning tesiri yétip ashquche yuqiri bolidu. Mutleq köp qisim mutexessisler xitayning axbarat mezmunining qaratmiliqqa, istratégiyelik xaraktérgha tolup tashqanliqini ipade qilmaqta, bu teshwiqatlarning bolupmu afriqa we jenubiy amérikilargha tesir körsitish ünümi yuqiri bolidu,” deydu.

Gérmaniyediki Uyghur ziyalisi abdushükür ependi bu heqte toxtalghanda, xitayning saxta teshwiqatlirining künséri ewj élishigha qarshi muhajirettiki Uyghur teshkilatliri we jama'itiningmu pa'al heriket qiliwatqanliqini, xitayning pishanisige “Irqiy qirghinchiliq” dégen tamghini urush üchün tirishchanliq körsitiwatqanliqini tekitlidi.

“Xitayning Uyghur istratégiyesi, qebih we küchlük teshwiqat” namliq programmida ilgiri sürüshiche, nöwette xitay yaqturmaydighan eng chong atalghu “Uyghur mesilisi”, eng chong téma “Jaza lagérliri” bolup, shi jinping hökümiti buninggha qarshi barliq teshwiqat mashinilirini ishqa sélip qayturma hujum shekillendürmekte iken. “Uyghur mesilisi” we “Jaza lagérliri” ning mewjutliqini yoqqa chiqirish üchün chet ellik yallanmilardinmu ünümlik paydilanmaqta iken.

Derweqe, yéqinqi mezgillerdin buyan ijtima'iy taratqularda we axbarat orunlirida xitayning milliy siyasitige chapan yapidighan gherbliklerning sani körünerlik köpeydi. Amérikaliq komidiye artisi redakted tonight, fransiyelik qelemkesh maxime wewas, gérmaniyelik muxbir hélmut shébén qatarliq qanchilighan gherblikler xitayning zuwani bolush wezipisini üstige élip kelmekte.

Gérmaniyelik muxbir hélmut shébén 4-ayning 24-küni élan qilghan “Shinjangdiki toqunush we uning kélip chiqishi” namliq maqaliside xitayning jaza lagérliri siyasitini aqlap, Uyghurlarni maw zédung dewridin bashlapla “Térorchi” qilip körsitishke urun'ghan. “Uyghurlar toghrisidiki saxta uchurning axirlishishi” namliq kitabning aptori, fransiyelik qelemkesh maxime wiwas bolsa 5-ayning 7-küni xitay terep tor arqiliq ötküzgen “Heqiqette ching turayli, gherb axbarati teripidin yiqitilmayli” namliq yighin'gha qatnashqanda, özining xitay bilen oxshash mewqede turup “Heqiqetni sözligenliki” üchün gherbliklerning shiddetlik hujumigha uchrighanliqini, shundaqtimu Uyghurlarning “Bextiyar hayati” toghrisida dawamliq teshwiqat élip baridighanliqini tilgha élip xitayning medhiyesige sazawer bolghan. Amérikaliq komédiye artisi redakted tonight 5-ayning 24-küni élan qilghan “Xata qarash” namliq programmida gherbtiki bezi döletlerning xitay üstidin élan qilghan “Irqiy qirghinchiliq”, “Insaniyetke qarshi jinayet” qarari we Uyghurlarning mejburiy emgiki heqqide toxtalghanda, pakitlarning yéterlik emeslikini tutqa qilip, bu döletlerdin pakit körsitishni telep qilghan. Uning sözliri xitay teshwiqat organlirining alqishigha sazawer bolup, xitayning zuwani bolghan “Yer shari waqti géziti” teripidin maxtilip keng teshwiq qilin'ghan.

Gérmaniyediki Uyghur ziyaliysi ablimit ependi bu heqte toxtalghanda, Uyghurlar uchrawatqan zulumgha da'ir pakitlar aldida bu yallanma qelemkshlerning pikirlirining put dessep turalmaywatqanliqini eskeritti.

Melum bolghinidek, xitayning öz zulumlirigha chapan yapidighan saxta teshwiqatining hessilep küchiyishige qarimay, Uyghurlar üstidiki zulumlarning “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” ikenlikini munazire qiliwatqan döletlerning sani köpeymekte. Amérika, en'giliye, gollandiye, kanada we litwa “Irqiy qirghinchiliq”, “Insaniyetke qarshi jinayet” ni étirap qilghan deslepki 5 dölet bolup qaldi.