Selchuq özdagh: “Biz türkiye parlaméntida sherqiy türkistanliqlarning awazi we wijdani bolimiz! ”

 Uzundin buyan Uyghur mesilisige köngül bölüp kéliwatqan, siyaset bilen shughullinishqa bashlighandin kéyinmu türkiye parlaméntida we xelq'ara sorunlarda Uyghur mesilisini otturigha qoyup kéliwatqan “Kélechek” (Gelecek) we “Refah” (Refah) partiyeliridin bolghan parlamént ezalirining türkiye parlaméntidiki mes'uli selchuq özdagh (Selçuk Özdağ) ependi 8-awghust küni parlamént binasidiki ishxanisida mexsus ziyaritimizni qobul qildi. U radiyo ziyaritimiz jeryanida “Biz türkiye parlaméntida sherqiy türkistanliqlarning awazi we wijdani bolimiz” dédi.

U, Uyghur qirghinchiliqi we türkiyening buninggha bolghan inkasi qatarliq mesililer boyiche so'allirimizgha jawab berdi. Jümlidin xitayning Uyghurlargha qarshi ijra qiliwatqan zulum siyasiti we irqiy qirghinchiliqini ötken yillarda sabiq bash ministir exmet dawut'oghlu qurghan “Kélechek” partiyesining mu'awin re'isi bolush süpiti bilen türkiyede we xelq'ara sorunlarda anglitishqa tirishqanliqini, bu yil 5-ayning 28-künidiki saylamda türkiye parlaméntigha kirgendin kéyin ikki siyasiy partiye birlikte guruppa qurup, sherqiy türkistan mesilisini türkiye parlaméntida otturigha qoyuwatqanliqini, aldimizdiki künlerde bu heqte bashqa döletler parlaméntidikige oxshash türkiye parlaméntidimu qarar maqullitishqa tirishidighanliqini tekitlidi.

 “ ‛kélechek‚ partiyesi Uyghur mesilisige qandaq qaraydu? ” dégen so'alimizgha selchuq özdagh ependi mundaq jawab berdi: “Sherqiy türkistan biz türklerning ata yurtidur. Uyghurlar hazir ana yurti bolghan türkiyedimu turuwatidu. Sherqiy türkistan mesilisige kelsek bu mesilining siyasiy teripi bar, medeniyet bilen chétishliq teripimu bar, insaniy teripimu bar. Biz sherqiy türkistan mesiliside dawamliq xitaygha chaqiriq qilip kéliwatimiz. Biz dawamliq halda buni tekitlewatimiz. Xitaylar xitayda qandaq heq we hoquqqa ige bolsa, sherqiy türkistandiki Uyghur, qazaq we qirghizlar, shuningdek xiristiyan we budda dinigha étiqad qilidighan kishilerningmu oxshash heq we hoquqlargha bolushi kéreklikini tekitlep kelduq.”

U “Buni emelge ashurush üchün némilerni qilish kérek? ” dégen so'alimizgha mundaq jawab berdi: “Buni emelge ashurush üchün kishilik heq we hoquqqa hörmet qilidighan démokratik döletler qilishqa tégishlik xizmetler köp. Birinchisi xitaygha iqtisadiy we soda jehettin bésim ishlitish kérek. Ikkinchisi siyasiy jehettin xitaygha bésim ishlitish kérek. Üchinchisi, kishilik heq we hoquqlar jehettin xitaygha bésim ishlitish kérek.”

 “Uyghurlar némilerni qilishi kérek? ” dégen so'alimizgha selchuq özdagh ependi mundaq jawab berdi: “Uyghur türklirini kütüwatqan xirislar bar. Sherqiy türkistandiki Uyghur türkliri üsti ochuq türmide turmaqta. Xitay bularning tili, dini we medeniyitini yoq qilishqa, ularni assimilyatsiye qilishqa urunuwatidu. Xitay <sherqiy türkistan ezeldin méning zéminim, bu jayning yer asti we yer üsti bayliqliri manga mensup> dewatidu. Ikkinchisi sherqiy türkistandin ayrilip, türkiyege, gherb döletliri we bashqa döletlerge ketkenlernimu kütüwatqan xirislar mewjut. Chet'eldiki Uyghurlar bir tereptin turmush helekchiliki bilen bolsa, yene bir tereptin Uyghur tilini we örp-adetlirini qoghdap qélish üchün tirishishi kérek. Buning bilen birlikte öz wetini bolghan sherqiy türkistanni untumasliqi, sherqiy türkistan xelqining erkinliki üchün küresh qilishi kérek. Til-bir milletning medeniyitini ewladtin ewladqa dawamlashturushidiki muhim wasitidur. Shunga chet'eldiki Uyghurlar ana tilini untumasliqi lazim. Medeniyet dégen néme, dégen waqtimizda medeniyet bir millet peyda bolghan kündin tartip bügün'giche berpa qilghan hemme nersini öz ichige alidu. Eng muhimi sherqiy türkistanliqlar chet'ellerde xitay zulmini anglatqandin sirt, Uyghur kimlikini qoghdap qélishqa, Uyghur milletchilik rohini kücheytishke ehmiyet bérishi kérek.”

 “Uyghurlar milliy kimlikini qoghdap qélishi üchün némilerni qilishi kérek? türkiye hökümitichu?” dégen so'alimizgha u, mundaq jawab berdi: “Uyghurlar besh ming yilliq tarixqa ige. Uyghurlar besh ming yildin buyan öz muzikisini, tilini, sen'itini, tarixini, binakarliq sen'itini, yémek-ichmek medeniyitini we örp-adetlirini dawamlashturup kelmekte. Bundin kéyinki ewladlarmu buni dawamlashturushi kérek. Uyghur türkliri qaysi dölette turuwatqan bolushidin qet'iynezer Uyghur kimlikini, shundaqla Uyghur türklirini bashqa milletlerdin ayrip turuwatqan barliq amillarni untumasliqi hemde bularni ewladlirigha ögitishi lazim. Türkiye Uyghurlar bilen qérindash dölet bolush süpiti bilen türkler medeniyitining ayrilmas bir qismi bolghan Uyghur medeniyitini qoghdap qélish üchün Uyghurlarni maddiy we meniwi jehettin qollishi, Uyghurlargha yardem qilishi kérek.”

 “ ‛kélechek‚ partiyesi bundin kéyin Uyghur qirghinchiliqini toxtitish üchün némilerni qilmaqchi? ” dégen so'alimizgha selchuq özdagh ependi mundaq jawab berdi: “Men türkiye parlamént ezasi bolush süpitim bilen erkin asiya radiyosi arqiliq ‛kélechek‚ partiyesi re'isi, sabiq bash ministir exmet dawut'oghluning salimini yollaymen. Uyghurlar eng éghir künlerni béshidin ötküzüwatqanda men sabiq bash ministir exmet dawut'oghluning orun basar (mu'awin) liq wezipisini ötewatattim. Shu waqitta biz Uyghur türklirining türkiyege kélishige qolayliq yaritip bergen iduq. Bu bizning burchimiz idi. Chünki Uyghur türkliri bizning qan qérindashlirimiz. Biz ata yurtimiz bolghan sherqiy türkistan'gha bolghan burchimizni ada qilduq, dep oylaymen. Bundin kéyin türkiye parlaméntida burchimizni ada qilishqa tirishimiz. Türkiye parlaméntida ikki partiyening parlamént ezalirining guruppa mes'uli bolush süpitim bilen sherqiy türkistan xelqining awazi we wijdani bolushni dawam qilimen. Biz Uyghur qérindashlirimizgha yardem qilghan her qandaq dölet we shexslerge ularning qaysi millettin yaki qaysi dindin bolushigha qarimay rehmet éytimiz hem ular bilen hemkarlishimiz.”

Bu qétimqi parlamént ezaliri saylimida “Kélechek” partiyesidin on neper, “Refah” partiyesidin on neper bolup, jem'iy 20 neper parlamént ezasi saylinip parlaméntta orun igiligen hemde mezkur ikki partiye birlikte türkiye parlaméntida guruppa qurghan. Selchuq özdagh ependi bolsa mezkur guruppining mes'uli bolup teyinlen'gen. Selchuq özdagh ependi péshqedem siyasetchi bolup, u, burun we hazir türkiyeni idare qiliwatqan “Adalet we tereqiyat (AK) partiyesi” ning mu'awin re'islik wezipisini ötigen. 2019-Yili sabiq bash ministir exmet dawut'oghlu bilen birlikte mezkur partiyedin ayrilip “Kélechek” partiyesini qurghan.