Arxip
2010-07-22
5 - Iyul ürümchi weqesidin kéyin, xitay hökümitining Uyghur élige, bolupmu Uyghurlargha qaratqan qattiq basturushi shundaqla xitaylar bilen Uyghurlar otturisidiki étnik ziddiyetning ötkürlishishige oxshash sewebler tüpeyli, Uyghur diyari weziyiti hélihem jiddiy halette. Gerche toluq statistika bolmisimu, emma yéngidin chet'ellerge chiqiwatqan Uyghurlarning bildürüshige qarighanda, ushbu jiddiy weziyettin qutulush üchün chet'ellerge kétishke urunuwatqan hem shundaq oylawatqan kishiler barghanche köpeymekte. Uyghurlardiki mejburlinish seweblik bu xil chet'ellerge éqish mesilisining Uyghur jem'iyitige körsitidighan ijabiy hemde selbiy tesirliri Uyghur ziyaliylirini oylandurmaqta.
2010-07-22
14 - Mart lasa weqesi heqqide 22 - iyul élan qilin'ghan doklatta, xitay eskerlirining namayishchilargha qaritip oq chiqarghanliqi we namayishchilarni urup zexmilendürgenliki ashkarilandi. Weqe jeryanini öz közi bilen körgen 203 neper shahit teminligen uchurlargha asasen teyyarlan'ghan doklatning qisqiche mezmunini anglaysiler.
2010-07-22
Xelqara adalet mehkimisi bügün kosowa musteqilliq élanining qanuniyliqi heqqide höküm chiqardi. Hökümnamide bildürüshiche, kosowa musteqilliq élani xelq'ara qanunlargha tamamen uyghun. Kosowa 2008 - yili 2 - ayning 17 - küni musteqilliq élan élan qilghan. Kosowa musteqilliq élani sérbiyining shiddetlik qarshiliqigha uchrighan we b d t ezalirimu kosowa musteqilliqini étirap qilishta ikkige bölün'gen. Axirida sérbiye xelq'ara adalet mehkimisige erz sunup, kosowa musteqilliqining qanuniyliqi heqqide yol körsitishini telep qilghan.
2010-07-22
Xitay hökümiti 60 yildin béri "gherbiy shimal rayonni échish", "shinjyangni échish" shinjyangni güllendürüsh" dégen'ge oxshash shu'arlar bilen Uyghur diyarigha qarita bir yürüsh siyasetlerni tüzgen bolsimu, mutexessislerning déyishiche, bu siyasetning Uyghurlargha héchqandaq paydisi bolmighan. 5 - Iyul ürümchi weqesidin kéyin, xitay merkizi hökümiti arqa - arqidin yighin chaqirip "shinjyangni tereqqiy qildurush" nami astida bir yürüsh siyasetler belgilimekte. Hetta, Uyghurlar yashawatqan döletlerge toxtimay hey'et ewetip, ularni xitay üchün ishleshke chaqirmaqta. Xitayning 5 - iyul ürümchi weqesidin kéyinki siyasiti burunqi siyasiti bilen oxshashmu?
2010-07-22
Uyghurlarning dosti shundaqla sherqiy türkistan mesilisige yéqindin köngül bölüp kéliwatqan, türkiye parlamént ezasi, proféssor doktur jalal erbay ependi bilen, Uyghurlarning heq - hoquqliri we 5 - iyul ürümchi weqesining bir yilliqi munasiwiti bilen söhbet élip barduq. Türkiye parlamént ezasi jalal erbay ependining esli kespi qanunshunasliq bolup, u ilgiri marmara uniwérsitétining qanun fakoltétida oqutquchi bolghan.
2010-07-22
18 - Iyul küni Uyghurbiz torining xelqara tor békitide, "dölet bixeterlikige ziyan yetküzgen" dégen jinayet bilen qolghan élin'ghan, shinjang iqtisad gézitining muxbiri gheyret niyazning sotlinidighanliqi heqqidiki xewer bérilgendin kéyin, bu xewer tézlikte erkin asiya radiyosi, amérika awazi, b b s, roytérs agéntliqi qatarliq xelq'ara metbu'atlarda hem chet'ellerdiki Uyghur teshkilatliri tor béketliri qatarliq xelq'ara metbu'atlardin yer aldi.
2010-07-22
18 - Nöwetlik dunya eydiz bimarliri yighini, awstiriyining paytexti wéynada, mushu yekshenbe künidin bashlap échilishqa bashlidi. Xewerlerdin melum bolushiche, bu yighin 18 - iyuldin 23 - iyulghiche bir hepte dawamlishidiken.
2010-07-22
Birleshme agéntliqining xewer qilishiche, palaw prézidénti jonson trobi'ong, peyshenbe küni awstraliyige qilidighan ziyariti jeryanida, bultur 11 - ayda palawgha orunlashturulghan 6 neper Uyghurning, nöwette palawgha eng yéqin dölet bolghan awstraliyige orunlishish telipini awstraliye da'irilirige yetküzidighanliqini hem bu Uyghurlarning awstiraliyige orunlishish telipini qollaydighanliqini bildürgen.
2010-07-22
Birleshken döletler teshkilatining yuqiri derijilik bir emeldarining bildürüshiche, bu yil 6 - ayda qirghizistanda yüz bergen, qirghizlar bilen özbékler arisidiki étnik toqunushtin kéyin, yüzligen özbékler qirghizistan bixeterlik etriti xadimliri teripidin tutqun qilinip, türlük ten jazasi arqiliq qiynap soraq qilinishqa duch kelmekte iken.
2010-07-22
Xewerlerdin melum bolushiche, amérikining l p g shirkiti afghanistanning bedexshan ölkiside yuqiri sür'etlik bir tash yol üchün meblegh salghan bolup, bu yol waxan karidorigha yéqinliship qalghan.
2010-07-21
Bügün Uyghurbiz torining sahibi, merkizi milletler uniwérsitétning dotsénti ilham toxti ependi, xitayning Uyghur aptonom rayoni qanun organliri teripidin, "dölet bixeterlikige ziyan yetküzgen" dégen jinayet bilen eyiblinip, bügün sot échilmaqchi bolghan, shinjang iqtisad gézitining muxbiri gheyret niyaz délosi heqqide ziyaritimizni qobul qildi. Ilham toxti ependi gheyret niyaz heqqide öz qarashlirini otturigha qoyup, gheyret niyazning gunahsiz ikenlikini, hökümet da'irilirining gheyret niyaz üstidin adil höküm chiqirishini ümid qilidighanliqini bildürdi.
2010-07-21
5 - Iyul weqesidin kéyin, ürümchide yüz bergen Uyghurlar topliship olturaqlashqan mehelililerni chéqish dolquni qarimaygha yétip kelgen. Nowette qarimay shehirining dashigo we shidago dep atilidighan ikki jayidiki Uyghurlar mehellisi chéqilmaqta. Bu ikki mehellidiki Uyghurlar qarimay shehiride yaymichiliq qilip, yémek - ichmek tijariti bilen kün kechürüwatqan Uyghurlar idi.
2010-07-21
Aldinqi qétimliq programmimizda Uyghur ziyaliylar shundaqla her sahede közge körün'gen Uyghur ixtisas igilirining chet'ellerge éqishning Uyghur jem'iyitige körsitidighan ijabiy hemde selbiy tesirliri heqqide Uyghur ziyaliyliri bilen mulahize uyushturup ularning oxshimighan pikirlirini anglighan iduq.
2010-07-21
Xitay kompartiyisi we merkizi hökümiti bu yil 5 - ayda "shinjang" xizmet yighini chaqirip, Uyghur ilini tereqqi qildurushning yéngi istratégiyisini élan qilghan idi. Shuningdin buyan xitayning yéngi istratégiyisi Uyghur ilining buningdin kéyinki halitige qandaq tesir körsitidu digen mesile, chet'ellik mutexessis we tetqiqatchilar diqqet qilidighan mesile bolupla qalmay, amérikiningmu diqqet qilidighan mesilisi bolup qaldi. Amérika dölet mejlisi we hökümitining xitay ishlar birleshme komitéti yéqinda chaqirghan yumulaq üstel yighini mexsus bu mesilige béghishlan'ghan idi.
2010-07-21
6 - Ayning 11 - kunidin 14 - kunlirighiche bolghan ariliqta qirghizistan jenubidiki, yeni perghane wadisidiki eng chong sheher hésablinidighan oshta hemde jalal'abadta yüz bergen özbékler bilen qirghizlar arisidiki étnik toqunush netijiside 100 ming etrapida özbékning qoshna özbékistan'gha qéchip ötüp panahlinishi, omumi 400 ming etrapida ademning musapirliq yoligha méngishidek éghir weqe kélip chiqqan idi. Rusiye, ottura asiya we xelq'ara metbu'atlar bu toqunush jeryanida asasliq özbéklerning qirghinchiliqqa uchrighanliqi, gerche hökümet 300 din artuq ademning ölgenlikini melum qilsimu, biraq ölgenlerning emeliy sanining 2000 din artuq ikenliki, nurghun ademning yarilan'ghanliqi, özbék mehellirining köydürülgenliki qatarliqlarni yazdi. Shuning bilen bir waqitta yene, taki hazirghiche néme üchün özbékistan hökümitining qoshna jumhuriyettiki özbék ahalisi mundaq paji'ege yoluqqanda jiddiy herbiy we yaki qattiq tedbir qollanmighanliqi heqqidiki munazirilermu dawamlashmaqta.
