Корлида хитай көчмәнлириниң йәрликтин су оғрилаш қилмиши көпәймәктә

Су талишиш - уйғур елидики ишләпчиқириш-қурулуш армийәси(биңтүән) билән йәрлик аһалиләр арисида узундин бери давам қилип келиватқан ихтилап вә маҗира болуп, бу маҗирада хитай тәрәп һакимийәттики күчигә тайинип туруп муһим су өткәллирини чаңгилиға еливелиш билән утуп вә мәнпәәт елип кәлгән иди. Инкас қилинишичә, уйғур елидики базарниң еһтияҗи түпәйлидин биңтүән аһалилири 2010 ‏-йиллиридин башлап кевәз вә көктат териш көлимини кеңәйткән. Бу тәбиий һалда суға болған еһтияҗни пәвқуладдә күчәйткән. Бу нөвәт биңтүән тәрәп бу хилдики су еһтияҗини илгирикидәк ғәвға яки шикайәт йоли билән әмәс, бәлки оғрилиқчә қудуқ қезиш йоли билән һәл қилған.

Вәзийәттин хәвәрдар бирәйләнниң инкас қилишичә, йеқинда корлидики йәрлик алақидар кәспий органлар йәр асти байлиқлирини тәкшүрүш җәрянида, корлиниң җаңгал вә терилғу йәрлиридә рухсәтсиз ечилған көп сандики қудуқларни байқиған. Нәтиҗидә бу әһвалға җ х тармақлири қол тиққан вә көп санда қанунсиз су оғрилаш делосини паш қилған. Әмма, су оғрилиғанлар биңтүән аһалилири болғачқа “муқимлиқ” вә “милләтләр иттипақлиқи” көздә тутулуп, бу делолар җәмийәттин сир тутулған. Нөвәттә дело садир қилғучиларни тәкшүрүш бара-бара астилашқа өткән, гумандарлар болса қисқа бир сорақтин кейин қоюп берилгән.

Телефонимизни қобул қилған бәзи алақидар хадимлар соаллиримизға җаваб беришни рәт қилған болсиму, әмма корлида хитай көчмәнлириниң су оғрилаш делолири йүз бәргәнликини инкар қилмиди. Биз вәзийәттин хәвәрдар киши тәминлигән алақә учуриға асасән, мәзкур делони әң дәсләптә тәкшүрүшкә қатнашқан бир сақчи хадимиға телефон қилдуқ. Бу хадимниң ашкарилишичә, корлида су оғрилаш делосидин йеқинда 46 си паш болған. Дейилишичә, су оғрилири кечилири һәрикәт қилидикән; нөвәттики илғар техникидин пайдилинип 12 саәт ичидә 200 метир чоңқурлуқтики йәр қатлимидин су тарталайдикән. Мәзкур хадимму йошурун қудуқ қезип су оғрилашниң уйғур елидә пахта базар тапқан 2012 ‏-йили башланғанлиқини тәкитлиди.

Мәзкур хадим дәсләптә су оғрилири арисида йәрлик аһалиләрниңму барлиқини тилға алди. Әмма илгириләп сориған соаллиримиздин кейин, у дело садир қилғанларниң мутләқ көпинчисиниң хитай көчмәнлири, җүмлидин биңтүән аһалилири икәнликини дәлиллиди. Бу хадимниң баянлиридин мәлум болушичә, оғрилиқчә қудуқ қезишниң хираҗити 150 миң сом (тәхминән 21 миң доллар) әтрапида болуп, бундақ бир қилмишқа йәрлик аһалиләрниң иқтисадий күчиму яр бәрмәйдикән.

Вәзийәттин хәвәрдар кишиниң йәнә әскәртишичә, биңтүән билән йәрлик арисидики мәсилә вә маҗиралар илгириму көп қетим байқалған. Әмма мәсулийәтниң биңтүәндә икәнлики ашкариланғанда, “муқимлиқ” вә “иттипақлиқ” баһанилири билән дело басуруветилгән.

Инкасчи бу 46 делониңму охшаш һалда басуруветилиш басқучиға келип қалғанлиқини илгири сүриду. Байинғолин областлиқ сақчи башқармисидин телефонимизни қобул қилған бир хадим мәзкур делоларға корлидики 2 ‏-дивизийә 29 ‏-полк аһалилириниң, шундақла корла шәһәр яқисиға җайлашқан иқтисадий тәрәққият районидики хитай көчмәнлириниң четилидиғанлиқини дәлиллиди. Бу хадимму делониң ахири чиқиш-чиқмаслиқи һәққидә мәлумат берәлмиди.