Вәтәнни сәнәт күйигә қетип яшиған сәнәт пешваси султан мәмәт аләмдин өтти

Пешқәдәм муқамчи, сәнәткар султан мәмәт ака ташкәнттә 30-июн күни аләмдин өткән. Султан әпәнди 1944-йили ғулҗада туғулған. Әйни дәврдики илиниң қоюқ мәдәнийәт һаяти униң сәнәт һаятиға чоңқур тәсир көрсәткән. У уйғур даңлиқ сәнәт пешвалири болған роза тәмбүр, зикри әлпәтта, абдувәли җаруллайоп, һүсәнҗан җами қатарлиқлардин саз вә ғулҗа нахшилирини вә муқамларни өгәнгән. Кейинчә мәдәнийәт юртлирида ишлигән. 16 яш вақитлирида тәқдир қисмәт түпәйли өзбекистанға күчүп чиққан. Әйни вақтида өзбекистан уйғур ансамбилида 25 йил әтрапида хизмәт қилған. Бу җәрянда уйғур муқамлирини рәтләп қалдурушқа қатнашқан вә нурғун нахша музикиларни иҗад қилип, өзбекистан вә оттура асиядики башқа җайларда һәмдә фирансийә, америка қатарлиқ дөләтләрниң сәһнилиридә уйғур муқамлири вә нахша-музикилирини орундап, уйғур сәнити үчүн зор нәтиҗиләр қазанған.

Қазақистандики “тарим” уйғур ансамбилиниң қурғучиси, композитор полат һезимоф әпәнди ташкәнттики уйғур сәнәткарлар арқилиқ султан акиниң вапатини аңлап бәкму көңли йерим болғанлиқини билдүрди. У өзиниң кичикидин башлапла султан акиниң нахшилирини аңлап вә униңға тәқлид қилип чоң болғанлиқини әсләп өтти.

Полат әпәндимниң аңлишичә, рәһмәтлик султан мәмәт ака ню-йоркта ташкәнткә қайтип келип узун өтмәйла қаза қилған болуп, униң туюқсиз вапатиға хитайдин таралған таҗсиман вируси сәвәб болған икән. Шу сәвәблик әлгә тонулған, өзбекистандиму бәлгилик һөрмәткә игә бу сәнәткарниң ахирәтлик ишлири биваситә уруқ-туғқанлири биләнла чәкләнгән икән.

Султан мәмәт әпәнди-2000 йилларниң бешида амеркаға күчүп кәлгәндин кейин бир мәзгил америкадики уйғурларниң мәдәний һаятини җанландурған у тәтқиқат орунлири, университетларниң тәклипи билән консертларға қатнашқан иди. У-2005 йиллири америкадики уйғур җамаитиниң ярдимидә “вәтән” намлиқ иҗадий вә хәлқ нахшилириниң пластинкисини чиқирип, чәтәлләрдики уйғурларниң қизғин алқишиға еришкән иди.

Америкадики уйғурлардин иляр шәмшидин зияритимизни қобул қилип, султан мәмәт акиниң уйғур муқамлирини, или хәлқ нахшилирини әсли аһаңи бойичә мукәммәл сақлинишиға төһпә қошқан бир сәнәткар икәнликини, униң мустәқиллиқ ирадиси вә ғайиси күчлүк вәтәнпәрвәр бир сәнәткар икәнликини илгири сүрди. У ахирқи мәзгилләрдә һәтта уйғурларниң лагерларға қамалғинидәк ечинишлиқ қисмитигә беғишлап, нахша иҗад қилған икән. Әпсус, бу нахшилар техи кәң тарқилалмиған иди.

Устаз султан мәмәт ака-2007 йили-6 айниң-6 күни радийомизға өзлүкидин нахша вә музикилирини тәқдим қилған иди.

Султан мәмәт әпәнди илгири америкадики даңлиқ университетлардин болған индиана университетида “йипәк йолидики милләтләр” сәнәт байримиға тәклип билән қатнишип, уйғур муқами вә нахша‏-музикилириниң сеһрий күчини намаян қилған иди. У шу қетим уйғур тили һәмдә уйғур мәдәнийитини тәтқиқ қилғучи оқутқучи ‏-оқуғучиларға уйғурларниң сулмас күрәшчан роһини ипадиләйдиған нахшиларни тәқдим қилип, интайин чоңқур тәсир қалдурған иди.

Программимизниң ахирида уйғур муқамчи, сазәндә султан мәмәт әпәндиниң әйни чағда әркин асия радийоси нахша ‏-музика архипиға өзи орундап тәқдим әткән “тәнлирим япрақ” намлиқ нахшиси арқилиқ бу бүйүк сәнәт пешивасини чоңқур еһтирам билән әсләймиз.