Yawropa parlaménti taylandning Uyghurlarni xitaygha qayturghanliqigha qarshi qarar layihesi maqullidi

Tayland hökümiti tayland türmisidiki 40 neper Uyghurni xitaygha qayturup bergendin kéyin amérika, b d t we yawropa ittipaqigha eza bezi döletler hemde kishilik hoquq organliri tayland hökümitining xelq'ara ehdinamilerge xilapliq qilghanliqini qattiq eyiblep kelgen idi.

12-Mart küni yawropa ittipaqining strasburgdiki merkizide “Yawropa parlaméntining taylandtiki démokratiye we kishilik hoquq, bolupmu lésé-majésta qanuni we Uyghur musapirlirini qoghlap chiqirishqa da'ir qarar layihesi” muzakire qilin'ghan. Muzakire yighinigha d u q ning sabiq re'isi dolqun eysa, mu'awin re'isi zumret'ay erkin we d u q axbarat-teshwiqat merkizining mes'uli iptixar tengriqut qatarliqlarmu qatnashqan.

RFA/Ekrem

Bügün, yeni 13-mart küni firansiyening strasburg shehiridiki yawropa ittipaqining merkizide ötküzülgen parlamént ezalirining yighinida “Yawropa parlaméntining taylandtiki démokratiye we kishilik hoquq, bolupmu lésé-majésta qanuni we Uyghur musapirlirini qoghlap chiqirishqa da'ir qarar layihesi” awazgha qoyulup maqullan'ghan.

Strasburgdin ziyaritimizni qobul qilghan dolqun eysa ependining bildürüshiche, mezkur qarar layihesi parlamént ezalirining mutleq köpchilikining qollap awaz bérishige érishken. Dolqun eysa ependi sözide, intayin nazuk bir peytte élin'ghan bu qararning tarixiy ehmiyetke ige zor bir weqe bolghanliqini tilgha aldi.

Qararda mundaq jümlilerge orun bérilgen: “2025-Yili 2-ayda, tayland da'iriliri 40 neper Uyghur panahliq tiligüchilerni mejburiy halda xitaygha qayturup bergendin kéyin ashkara bolghan melumatlargha qarighanda, ular xalighanche tutup turulghan we xorlashlargha uchrighan, kishiler ularning bixeterlikidin endishige chüshken. Ular taylandning tutup turush merkizide11 yilni ötküzgen, 5 neper Uyghur tutqun (quramigha yetmigen balilarmu bar) shara'itning nacharliqi we dawalashning yétersizliki sewebidin ölüp ketken. Yene bashqa Uyghurlar dawamliq tutup turulmaqta, bu bilal muhemmed we yüsüp miradilnimu öz ichige alidu. Ular 15 yildin buyan sot qilinish jeryanida adalet tertiplirining ayaq asti qilinishigha uchrighan”.

RFA/Ekrem

Qararda yene mundaq bayan qilin'ghan: “Tayland Uyghur musapirlirini heydep chiqirish, xalighanche tutup turush, adaletsiz sotlash arqiliq özliri üstige alghan ‛qayturushqa bolmasliq‚ pirinsipigha, ‛ten jazasigha qarshi turush ehdinamisi‚ gha, shundaqla ‛qiynash, basturush, mejburiy ghayib qiliwétishke qarshi turush ehdinamisi‚ qatarliq xelq'araliq mejburiyetlirige asiyliq qildi”.

Mezkur qararda yene, tayland hökümitining yuqiriqi qilmishliri arqiliq yawropa ittipaqi bilen bolghan munasiwetlirige ziyan salghanliqi, taylandning kishilik erkinlik we kishilik hoquqqa hörmet qilishi lazimliqi, tayland türmiside hélihem tutup turuluwatqan Uyghurlargha munasiwetlik melumatlarni ashkarilishi, qayturulsa éghir ten jazasi we depsendichiliklerge uchraydighan döletlerge musapirlarni qayturushni toxtishi lazimliqi qatarliq mezmunlarmu orun alghan.

D u q axbarat-teshwiqat merkizining mes'uli iptixar tengriqut bu heqte toxtalghanda, ushbu qararning del waqtida élin'ghan muhim bir qarar bolghanliqini, bu qararning qayturup kétilgen Uyghurlarni teqib qilip turush nuqtisidinmu xitaygha bérilgen bir signal bolghanliqini tilgha aldi.