“2050 - йили” намлиқ китаб истанбулда нәшир қилинди

Хитайда көп учрайдиған пиланлиқ туғут тәшвиқатлири

Бу китабниң әсли нусхиси “2050 - йилидики оттура шәрқниң кәлгүси” дегән намда нәшир қилинған. Аптор бу китабта дуняниң 2050 - йили дуняда қандақ өзгиришләр болидиғанлиқини вә болуп асия вә оттура шәрқтә қандақ вәзийәт шәкиллинидиғанлиқини тәхмин қилип пикир баян қилған.

Китабниң муқәддимисидә аптор дуня вәзийитиниң кәлгүси тоғрисида пикир йүргүзгәнликигә чүшәнчә берип мундақ язған: мән пәйғәмбәр әмәс һәмдә пәйғәмбәрликниму дава қилмаймән. Мән пәқәт билим - сәнәт арқилиқ, кәчмишкә қарап кәлгүсидә йүз беридиған еһтималлиқ тоғрисидики көз - қарашлиримни баян қилдим.

Аптор бу китабта хитайниң 2040 - йиллардики вәзийити тоғрисидики тәхминлирини баян қилип, 2040 - йили хитайниң нопусиниң азлап кетидиғанлиқини,0 дин 14 яш оттурисидики өсмүрләрниң нопуси һазирқидин 15% төвәнләйдиғанлиқини, яшанғанларниң нопуси 400 милйондин ешип кетидиғанлиқини, хитайда әмгәк күчи азийип кетидиғанлиқини хитайниң нопус тәңпуңсизлиқи сәвәбидин иқтисади кризис йүз берип хитай дөлитиниң аҗизлап кетидиғанлиқини, җәмийәттә иҗтимаий қалаймиғанчилиқ йүз берип, хәлқниң қозғилаң көтүрүшкә йол ачидиғанлиқини илгири сүргән.

387 Бәтлик бу китаб 5 бөлүмдин тәркип тапқан болуп, бу китабта 2050 - йили дуняда қандақ өзгиришләр болиду, дуня вә түркийиниң кәлгүси тәқдиригә зич мунасивәтлик оттура шәрқтә немиләр йүз бериду? йеңидин бир дуняви уруш болуш еһтимали барму? хитай қатарлиқ дөләтләрдә әр, аял вә яшларниң нопусида йүз беридиған өзгиришләр иҗтимаий һаятқа қандақ тәсир көрситиду, бу соалларға җаваб бериду.

Китабниң биринчи бөлүмидә, дуня тарихи тоғрисида тохталған, 2 - бөлүмидә дуня нопуси вә 21 - әсирдә әр - аял вә яшларниң нопусидики өзгиришләр вә тәңпуңсизлиқларниң иҗтимаий һаятқа көрситидиған тәсири тоғрисида тохталған. Китабниң 3 - бөлүмидә, 21 - әсирдики чоң күчләрниң келишәлмәслик мәсилилири. 4 - Бөлүмидә болса 21 - әсирдә асия вә оттура шәрқниң җуғрапийиви сияси вәзийити тоғрисида тохталған. Китабниң 5 - бөлүмидә болса 21 - әсирдә исраилийә геополитикиси тоғрисида тохталған.

Китабта дуняниң кәлгүси нопуси тоғрисида тохтилип мундақ йезилған: охшимиған мәнбәләргә асасланғанда, 2050 - йилиғичә дуня нопуси көпийип 9, 10 милярдқа йетиду. Кейин дуня нопуси кемийишкә башлайду, б д т ниң нопус тәтқиқат иш - пилани бойичә елип берилған тәтқиқат доклатида билдүрүшичә, дуняниң алдинқи қатарида туридиған 60 дөләтниң нопуси 2050 - йилиғичә хили көп санда төвәнләйду. Бу 60 дөләтниң нопуси дуня нопусиниң 44%ни тәшкил қилиду. явру - асияда муһим рол ойниған русийиниң нопуси 2050 - йилиғичә 22% кәмләп кетиду, хитайниң нопуси 30% кәмләп кетиду. Охшимиған тәтқиқат мәнбәләргә қариғанда, хитайниң әмгәк күчи 2020 - йили йоқ болушқа башлайду вә яшанғанларниң сани америка қатарлиқ дөләтләрдикидин нәччә һәссә көпийиду. Хитайниң мәсулийәтсизлик билән йүргүзүватқан пиланлиқ туғут сиясити нәтиҗисидә нопусиниң азийишиға сәвәб болди. Бәзи тәтқиқатчиларниң ипадиси бойичә хитайға нисбәтән икки ечинишлиқ нуқта бар, биринчиси, ирқий ислаһат вә нопусниң көпийишичә чәклимә қоюп нопусниң көпийишини мәсулийәтсизлик билән контрол астиға алди. Бәзиләр бу хил усул арқилиқ иқтисади кирим қилишқа йол ачидиғанлиқини ойлайду, әмма һазир нопусни чәкләш билән кәлгүсидә яшларниң сани азийип, яшанғанларниң сани көпийидиғанлиқини, яшанғанларни беқиш үчүн яшларниң ишләш керәкликини әмма ишләйдиған яшларниң сани аз болғанлиқи үчүн дәм елишқа чиққан яшанғанларни беқишта кризис йүз беридиғанлиқини тәхмин қилмайду.

Китабта йәнә хитайниң нопуси тоғрисида тохтилип мундақ дейилгән : 2040 - йилиғичә хитайда беқишқа тегишлик 400 милйон яшанған киши болиду. Бүгүнки күндиму иҗра қиливатқан бирла пәрзәнтлик болуш сиясити, хитайниң иқтисади қурулмиси билән сиясий башқурушни бирләштүргәндә чоң бир бесим пәйда қилиду. Чүнки кейинчә дунядики әң чоң мәһсулат ишләп чиқириш фабирикисиниң мәркизи болған хитайда әмгәк күчиниң көпинчиси яшанғанлардин тәркип тапиду. Бундақ бир вәзийәттә бу завут - фаирикиларға вә бу завут фабрикилардин кәлгән әрзан баһалиқ мәһсулатларға тайинип келиватқан дөләтләр қандақ болиду? мушундақ бир вәзийәттә мәһсулат ишләп чиқиридиған завут - фабирикилар, охшаш сүрәттә вә охшаш баһада мәһсулат ишләп чиқиришни давам қилаламду?.

Китабта йәнә хитайниң кәлгүсидә дүч келидиған мәсилиләр тоғрисида пикир - йүргүзүп мундақ дейилгән: дуня 2020 вә 2030 - йилларда иқтисади кризистин қутулиду, әмма йәнила нопусқа алақидар мәсилиләрдин қутулалмайду. 21 - Әсирдә икки түрлүк нопус мәсилиси йүз бериду. Йәни яшанғанларниң сани көпийиш, яшларниң нопус сани кемийип кетиш. 2040 - Йили бу икки хил нопус мәсилиси дунядики көплигән дөләтләрни тәсиргә учритиду. японийә вә хитай қатарлиқ асия тинч окян әтрапидики көп санда дөләтләр бу икки мәсилә тоғрисида еғир бәдәл төләшкә башлайду. Дуня банкисиниң тәхмин қилишичә, 2030 - йилида туғуш нисбити 1.8 Прәсәнт төвәнләйду. Хитай пиланлиқ туғут сиясити йүргүзүп нопус чәклигәнниң еғир ақивитини көриду. 0 - 14 яш арисидики балиларниң нопуси 15% кә чүшиду бу вәзийәттә хитай ичидә иқтисади кризис йүз берип дөләтни һалсизландуриду вә хитай йошуруп болалмайдиған дәриҗидә хәлқниң җидди бир қозғилаң көтүрүлүшкә йол ачиду. Шу сәвәбтин көп санда кишиләрниң оттуриға қойған пикир - қарашлириниң дәл әксичә 21 - әсирдә әң чоң күчкә игә дуняниң биринчи номурлуқ күчи америкиға қарши чиқиш мәйданида туралмайду. Хитай ички мәсилилири билән аварә болиду вә күчлүк дөләтләр қатаридин орун алалмайду.