“2050 - Yili” namliq kitab istanbulda neshir qilindi
Ixtiyari muxbirimiz arslan
2012.03.09
2012.03.09
AFP
Bu kitabning esli nusxisi “2050 - Yilidiki ottura sherqning kelgüsi” dégen namda neshir qilin'ghan. Aptor bu kitabta dunyaning 2050 - yili dunyada qandaq özgirishler bolidighanliqini we bolup asiya we ottura sherqte qandaq weziyet shekillinidighanliqini texmin qilip pikir bayan qilghan.
Kitabning muqeddimiside aptor dunya weziyitining kelgüsi toghrisida pikir yürgüzgenlikige chüshenche bérip mundaq yazghan: men peyghember emes hemde peyghemberliknimu dawa qilmaymen. Men peqet bilim - sen'et arqiliq, kechmishke qarap kelgüside yüz béridighan éhtimalliq toghrisidiki köz - qarashlirimni bayan qildim.
Aptor bu kitabta xitayning 2040 - yillardiki weziyiti toghrisidiki texminlirini bayan qilip, 2040 - yili xitayning nopusining azlap kétidighanliqini,0 din 14 yash otturisidiki ösmürlerning nopusi hazirqidin 15% töwenleydighanliqini, yashan'ghanlarning nopusi 400 milyondin éship kétidighanliqini, xitayda emgek küchi aziyip kétidighanliqini xitayning nopus tengpungsizliqi sewebidin iqtisadi krizis yüz bérip xitay dölitining ajizlap kétidighanliqini, jem'iyette ijtima'iy qalaymighanchiliq yüz bérip, xelqning qozghilang kötürüshke yol achidighanliqini ilgiri sürgen.
387 Betlik bu kitab 5 bölümdin terkip tapqan bolup, bu kitabta 2050 - yili dunyada qandaq özgirishler bolidu, dunya we türkiyining kelgüsi teqdirige zich munasiwetlik ottura sherqte némiler yüz béridu? yéngidin bir dunyawi urush bolush éhtimali barmu? xitay qatarliq döletlerde er, ayal we yashlarning nopusida yüz béridighan özgirishler ijtima'iy hayatqa qandaq tesir körsitidu, bu so'allargha jawab béridu.
Kitabning birinchi bölümide, dunya tarixi toghrisida toxtalghan, 2 - bölümide dunya nopusi we 21 - esirde er - ayal we yashlarning nopusidiki özgirishler we tengpungsizliqlarning ijtima'iy hayatqa körsitidighan tesiri toghrisida toxtalghan. Kitabning 3 - bölümide, 21 - esirdiki chong küchlerning kélishelmeslik mesililiri. 4 - Bölümide bolsa 21 - esirde asiya we ottura sherqning jughrapiyiwi siyasi weziyiti toghrisida toxtalghan. Kitabning 5 - bölümide bolsa 21 - esirde isra'iliye gé'opolitikisi toghrisida toxtalghan.
Kitabta dunyaning kelgüsi nopusi toghrisida toxtilip mundaq yézilghan: oxshimighan menbelerge asaslan'ghanda, 2050 - yilighiche dunya nopusi köpiyip 9, 10 milyardqa yétidu. Kéyin dunya nopusi kémiyishke bashlaydu, b d t ning nopus tetqiqat ish - pilani boyiche élip bérilghan tetqiqat doklatida bildürüshiche, dunyaning aldinqi qatarida turidighan 60 döletning nopusi 2050 - yilighiche xili köp sanda töwenleydu. Bu 60 döletning nopusi dunya nopusining 44%ni teshkil qilidu. Yawru - asiyada muhim rol oynighan rusiyining nopusi 2050 - yilighiche 22% kemlep kétidu, xitayning nopusi 30% kemlep kétidu. Oxshimighan tetqiqat menbelerge qarighanda, xitayning emgek küchi 2020 - yili yoq bolushqa bashlaydu we yashan'ghanlarning sani amérika qatarliq döletlerdikidin nechche hesse köpiyidu. Xitayning mes'uliyetsizlik bilen yürgüzüwatqan pilanliq tughut siyasiti netijiside nopusining aziyishigha seweb boldi. Bezi tetqiqatchilarning ipadisi boyiche xitaygha nisbeten ikki échinishliq nuqta bar, birinchisi, irqiy islahat we nopusning köpiyishiche cheklime qoyup nopusning köpiyishini mes'uliyetsizlik bilen kontrol astigha aldi. Beziler bu xil usul arqiliq iqtisadi kirim qilishqa yol achidighanliqini oylaydu, emma hazir nopusni cheklesh bilen kelgüside yashlarning sani aziyip, yashan'ghanlarning sani köpiyidighanliqini, yashan'ghanlarni béqish üchün yashlarning ishlesh kéreklikini emma ishleydighan yashlarning sani az bolghanliqi üchün dem élishqa chiqqan yashan'ghanlarni béqishta krizis yüz béridighanliqini texmin qilmaydu.
Kitabta yene xitayning nopusi toghrisida toxtilip mundaq déyilgen : 2040 - yilighiche xitayda béqishqa tégishlik 400 milyon yashan'ghan kishi bolidu. Bügünki kündimu ijra qiliwatqan birla perzentlik bolush siyasiti, xitayning iqtisadi qurulmisi bilen siyasiy bashqurushni birleshtürgende chong bir bésim peyda qilidu. Chünki kéyinche dunyadiki eng chong mehsulat ishlep chiqirish fabirikisining merkizi bolghan xitayda emgek küchining köpinchisi yashan'ghanlardin terkip tapidu. Bundaq bir weziyette bu zawut - fa'irikilargha we bu zawut fabrikilardin kelgen erzan bahaliq mehsulatlargha tayinip kéliwatqan döletler qandaq bolidu? mushundaq bir weziyette mehsulat ishlep chiqiridighan zawut - fabirikilar, oxshash sür'ette we oxshash bahada mehsulat ishlep chiqirishni dawam qilalamdu?.
Kitabta yene xitayning kelgüside düch kélidighan mesililer toghrisida pikir - yürgüzüp mundaq déyilgen: dunya 2020 we 2030 - yillarda iqtisadi krizistin qutulidu, emma yenila nopusqa alaqidar mesililerdin qutulalmaydu. 21 - Esirde ikki türlük nopus mesilisi yüz béridu. Yeni yashan'ghanlarning sani köpiyish, yashlarning nopus sani kémiyip kétish. 2040 - Yili bu ikki xil nopus mesilisi dunyadiki köpligen döletlerni tesirge uchritidu. Yaponiye we xitay qatarliq asiya tinch okyan etrapidiki köp sanda döletler bu ikki mesile toghrisida éghir bedel töleshke bashlaydu. Dunya bankisining texmin qilishiche, 2030 - yilida tughush nisbiti 1.8 Present töwenleydu. Xitay pilanliq tughut siyasiti yürgüzüp nopus chekligenning éghir aqiwitini köridu. 0 - 14 Yash arisidiki balilarning nopusi 15% ke chüshidu bu weziyette xitay ichide iqtisadi krizis yüz bérip döletni halsizlanduridu we xitay yoshurup bolalmaydighan derijide xelqning jiddi bir qozghilang kötürülüshke yol achidu. Shu sewebtin köp sanda kishilerning otturigha qoyghan pikir - qarashlirining del eksiche 21 - esirde eng chong küchke ige dunyaning birinchi nomurluq küchi amérikigha qarshi chiqish meydanida turalmaydu. Xitay ichki mesililiri bilen aware bolidu we küchlük döletler qataridin orun alalmaydu.